________________
૩૨
આનંદઘન પદ - ૧૦૫
રમણ સમુદ્રની ઉપમા આપી છે. આ સમુદ્રની લંબાઈ-પહોળાઈ-ઊંડાઈ એવી અપાર છે કે તેને કોઈ પાર પામી શકાતો નથી. તેમ આ લોભને પણ નાથવો મુશ્કેલ છે. પાર વિનાની લાલસાઓ લોભ સંઘરી બેઠો છે. સઘળાં પાપો અને દોષોનું મૂળ આ લોભ છે. ધન-ધાન્ય-ઘર-કુટુંબ-યશ-કીર્તિ-સત્તા કે પ્રતિષ્ઠા - રાજયાદિ દરેકમાં લોભનો પગ પેસારો રહેલો છે. વૈરાગ્ય વિના તેનું શમન થતું
નથી.
લોભની સ્થિતિ દશમા ગુણસ્થાનક સુધી છે. આથી પહેલાં ઉપર જણાવેલા ભાવો એક પછી એક ક્ષય થતાં જાય છે. છેલ્લે માયા નગરીનો રાજા મોહ અને તેનો પરિવાર પ્રધાનમંત્રી, સેનાપતિ બધાએ ધર્મરાજાનું શરણું સ્વીકારી લીધું એટલે એ નગરીમાં પ્રેમાવતાર ધર્મરાજાનો પ્રવેશ થયો. સર્વ જીવો પ્રતિ આત્મદૃષ્ટિ - પરમાત્મદષ્ટિ-સમદષ્ટિ એજ તો વીતરાગી પ્રેમ છે. પ્રેમ એતો પરમાત્માનો ગુણ અર્થાત્ સ્વરૂપ છે. રાગ અને મોહની વ્યાપકતા એ જ પ્રેમ છે. જ્યાં પ્રેમ છે ત્યાં પરમાત્માનો વાસ છે. વૈરાગ્ય પ્રગટ થતાં જ્ઞાન બધુંજ સમ્યગૂ થવા માંડે છે. દૃષ્ટિ સુધરવા માંડે છે માટે આંતરશત્રુઓ નબળા પડતા જાય છે. વૈરાગ્યની પ્રચંડતાના બળે આખા મોહનો તેના પરિવાર સહિત જડમૂળથી નાશ થાય છે અને તે સંકુચિત મોહ સૃષ્ટિ સમસ્તના સચરાચર ઉપરના વ્યાપક પ્રેમમાં પરિણમે છે. આ વિષયમાં પજ્ઞાવબોધકાર લખે છે કે - દેહાદિમાં મન રમે મમતા ઘરીને, સંસાર કારણ વિષે પ્રિયતા કરીને; સંસારનો ભય નથી મન-માંકડાને,
માથે ભમે મરણ ભાન ન રાંકડાને. સંસારભાવ જનયોગથી જીવ ઘૂંટે, માહાભ્ય બાહ્ય નજરે પરનું ન છૂટે;
સાધુ બની બહુભણી યશલાભ લૂટે તોયે ન ભ્રાંતિ ઘટતી ચઢતી જ ઊંટે.
સાધાનાનો ગર્વ કરીએ છીએ અને સાધનાથી વિખૂટા પડીએ છીએ !
