________________
૨૧૮
આનંદઘન પદ - ૧૦૦
આ સંસારની સઘળી સાહ્યબી જૂઠી છે. અરે તારા શ્વાસોશ્વાસ રૂપ પ્રાણ પર ભરોસો રાખી નચિંત પણે બેફિકરો થઈ, બેજવાબદારીથી તું વર્તે છે કે જાણે દુનિયા મરે કે જીવે એમાં મારે શું ? પણ હે માનવી ! તું યાદ રાખ આ પ્રાણ તને એક દિવસ દગો આપશે. પાછળ ભેગું કરી મુકેલું તારા પોતા માટે તો બધું ધુળ થઈ જશે. તારું પ્રાણપંખેરું એક દિવસ ઊડી જશે, હંસ પિંજર છોડી પરલોકની યાત્રાએ ચાલ્યો જશે. આ શરીરમાંથી ચેતન આત્મા નીકળી ગયા પછી તારું ધન તને શું કામ લાગશે ? રાજગૃહી નગરીનો અતિધનાઢ્ય મમ્મણ શેઠ અતિ કૃપણ અને ધનનો લોભી. ધન પ્રત્યે ગાઢ મૂર્છાને કારણે તે ન ધનને ભોગવી શક્યો - ન તેનું દાન કરી શકયો. હૃદય દયા વિનાનુ અતિકઠોર, વિશ્વમાત્રના તમામ જીવોની ઉપેક્ષા કરનારું, ભારે તામસી પ્રકૃતિવાળુ અને ભયંકર કૃષ્ણ શ્યામાં વર્તતુ હતું. તે મમ્મણ અંતે મરીને સાતમી નરકે ગયો. ચારે કષાયમાં લોભને બધાનો બાપ કહ્યો છે, જે આત્મા પર ભયંકર કર્મોનો કાટમાલ સર્જે છે. ધન હો કે અન્ય કોઈ પણ વસ્તુ હો પણ પર વસ્તુ પ્રત્યેની મમતાથી જીવોને ગાઢ બાંધનાર અને જીવની કફોડી હાલત કરનાર આ માયા અને લોભ કષાય છે માટે કષાયોથી વિરમણ પામવાનું અને કષાયોને વોસિરાવવાનું કહ્યું છે.
જા કે દિલમેં સાચ બસત હૈ, તાકુ જૂઠ ન ભાવે; આનંદઘન પ્રભુ ચલત પંથમેં, સમરી સમરી ગુન ગાવે. ૩.
પૂર્વકાળમાં આર્યોના હૃદયમાં સજ્જનતાનો સો વાસ હતો. આજના માનવ પાસે જેટલો પૈસો છે તેટલો પૈસો તેમની પાસે ન હતો પણ તેમના હૃદય સત્વશાળી, સાચા અને સારા હતા. ભલમનસાઈ અને પરોપકાર તેમને હૈયે હતાં. જૂઠી સોબત કે અસત્ પ્રવૃતિઓ પ્રત્યે અણગમો હોવાથી તે દૂર રહેતા હતાં. પૂર્વના કાળના લોકો આર્ય કહેવાતા હતાં. આર્ય એટલે ઉત્તમ. એ આર્યો એવાં તો આર્ય એટલે ઉત્તમ હતાં કે એમને જૂઠ કહેતાં અસત્ વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ તા ભાવતી કે ગમતી જ ન હતી તેથી અનાયાસે, સહેજે સહેજે હાલતાં ચાલતાં તેમનાથી ભલાઈના - સારા કામો થયાં જ કરતાં હતાં તે એટલે સુધી કે અપકારીના અપકારને પણ ગોણ કરી એ અપકારીના અપકારનો બદલો
વિકલ્પ એટલે જ્ઞાનની ક્રમિક અવસ્થા.