________________
હ૦૦.
આનંદઘન પદ - ૯૮
આપણા હાથમાં આવી ગયો. પણ જીવને એ ખબર નથી કે આ તારો ક્ષયોપશમાં બધોજ બહિર્લક્ષી છે. આંતરલક્ષી ક્ષયોપશમ નથી. તે માટે તો ઉપયોગને વારંવાર અંદરમાં આત્મા તરફ વાળી અંદરમાં સ્થિર કરવો પડે અને કર્તાપણાના અહંકારથી અળગા રહી માત્ર જાણગપણામાં રહી કર્મના વિપાકોદયથી અલિપ્ત થઈ જૂનાના વિસર્જન (નિર્જરા) ને જોતાં રહેવાનું છે. આવો પળેપળનો માત્ર જ્ઞાયકભાવમાં રહેવાનો પ્રચંડ પુરુષાર્થ રાત’દિ વરસો સુધી કરવામાં આવે ત્યારે જીવનની કોઈ ધન્ય પળે કોઈ વિરલાને ગ્રંથિ ભેદાતા વાસ્તવિક આત્માની અનુભૂતિ થતાં સમ્યગદર્શન થાય છે અને જયાં સુધી આવુ સમ્યગદર્શન ન થાય ત્યાં સુધી બહારથી ગમે તેવા ત્યાગ-તપ-સંયમ આચરવામાં આવે તો પણ ત્યાં પરમાર્થથી ચારિત્ર નથી કારણ કે સમ્યગદર્શન આવ્યા વિના ભાવ સંયમ પર્યાય પ્રાપ્ત ન થાય. બાહ્યશ, બાહ્યક્રિયા અને બાહ્યજ્ઞાનની વિપુલતા ઉપર એમ માની લીધુ કે અમારામાં સાચુ સાધુપણુ આવી ગયુ તે જ છાશ છે અને આ છાશનેજ માખણ માની જગતના મોટા ભાગના જીવો ચાલી રહ્યા છે પછી તે સાધુ-સન્યાસી-પીર-ફકીર-બાવા-જોગી-જતી-ભિક્ષુક-સંત-પંડીત કે સાધક કોઈ પણ હોઈ શકે છે. ગ્રંથિભેદ જનિત સમ્યકત્વ અને તેનાથી સહિત અપ્રત્યાખ્યાની. અને પ્રત્યાખાની કષાયના ક્ષયોપશમથી પ્રયુકત ભાવાત્મક વિરતિનો પરિણામો જ્યારે જીવને સ્પર્શે છે ત્યારે તે વિશુદ્ધ પરિણતિ એ અધ્યાત્મમાં માખણ સ્થાને છે. આવી માખણ સ્થાનીય પરિણતિને આનંદઘનજી મહારાજ પામેલા હતા. ભાવાત્મક વિરતિ પરિણામ રૂપ માખણ પ્રાપ્ત થયા પછી જ્યારે જીવ ક્ષપકશ્રેણીમાં શુકલધ્યાનરૂપ દાવાનળ સમાન અગ્નિને પામે છે ત્યારે તે માખણ સ્થાનીય પરિણતિમાં પણ જે સંજવલન કષાયના ઉદય રૂપ ખટાશ પડી છે તે બળી જતાં ધૃત સ્થાનીય કેવલજ્ઞાનને જીવ પામે છે. ઘાતકર્મોના નાશથી પ્રાપ્ત થતુ કેવલજ્ઞાન રૂપ આત્મ સ્વરૂપને પામવા માટે જીવે આ બધી અવસ્થામાંથી પસાર થવું પડે છે. પછીજ કાયમને માટે આનંદ અનુભવ પ્રગટે છે.
થs બિનું પત્ર બિનું તુંબા, બિન જીવ્યા ગુણગાયા રે; ગાવન વાલેકા રૂપ ન દેખા, સુગુરુ સોહી બતાયા.૫. ઘરતીમાં દટાયેલો કંદ તુંબડા જેવો હોય છે. તેને પાણી મળે એટલે તે
જ્ઞાન જ્ઞાતામાં લય પામી જાય તો તે કેવળજ્ઞાન !