________________
૨૪
આનંદઘન પદ - ૯૦
તે વાતજ તે વિચારે છે જ્યારે નાની વહુ કુમતિ આ બંનેનો તમાસો જોઈને મનોમન રાજી થાય છે અને મોટી વહુ પ્રત્યે દ્વેષથી વર્તે છે. કુમતિને પોતાના સ્વામી પાસે પોતાનું ધાર્યું કરાવવું છે પછી તેમ કરતા સ્વામીના બુરા હાલ થાય તો તેને વાંધો નથી કારણ કે જાતની તે ખાનદાન નથી પણ કુલટા છે. આગળ. ઉપર કહી આવ્યા તેમ ભાંડભવેચાની જાત છે, ઘર ઘર ભટકનારી રખડુ જાતા છે. તેના ઉપર વિશ્વાસ મૂકીને ચેતન અનંતીવાર દુ:ખ પામ્યો છે. સુમતિ પોતાના સ્વામીનું આ દુ:ખ જોઈ શકતી નથી, પોતાના સ્વામી કુમતિના ફંદામાંથી કેમ નીકળે એજ વિચાર તેને આવે છે. સુમતિ એ નિર્મળ ભાવની ધારક છે અને ભાવચારિત્રની પાલક છે. ઉત્તમ વિચારો વડે તે હંમેશા સપ્રવૃત્તિમાં સ્થિર રહે છે. તેણીએ પોતાના સ્વામીના મનને જીતી લીધું આથી સમતાની જીત થઈ અને સમતાને જે મન ગમતુ હતું તે થયું. પોતાનું ધાર્યું થયું. મમતાની પાછળ ઘેલા બનેલા મનને ત્યાંથી પાછુ વાળી સધ્યાનમાં જોડી દીધું.
પોતાના સ્વામીના પેટમાં એટલે મનમાં જે પૂર્વમાં મિથ્યા આગ્રહો પેસી ગયેલા - મગજમાં જે અશુભ લેશ્યાના ભાવો રમતા હતા અને જે મનને નિરંતર મલિન બનાવતા હતા તેને, તેણીએ ફેંસી નાંખ્યા - ખતમ કરી નાંખ્યા. મનને નિર્વિકારી બનાવી દીધું. ધ્યાનાગ્નિની જવાલામાં જે કાળી શાહી જેવા અશુભ કચરા જેવા ભાવોને બાળીને ભસ્મીભૂત કરી દીધા અને સુવર્ણના રંગ જેવા ઉજજવળ શુકલલેશ્યાના ભાવો સ્વામીના ચરણે ધરી તેમનું ભાવ સ્વાગત કરી ઉજ્જવળ શુભ ધ્યાનમાં જોડી દીધા. મગજ શાંત-ઠંડુ બનાવી દીધું.
ખોલે બેસી મીઠું બોલે, કાંઈ અનુભવ અમૃત જલ પીધું છાની છાની છરકા કરતી, છરતી આંખ મનડું વિંધ્યું. મહોટી..૨.
અહિંયા ચેતનરાજ પતિના સ્થાને છે. સમતા - સુમતિ એની પત્નીઓ છે અને આત્મજ્ઞાનની પ્રાથમિક અવસ્થા તે બાલચેતન છે. જેમ ખોળામાં બેઠેલો બાળક કાલી કાલી વાણી બોલે ત્યારે માતાના મનને અપાર આનંદ ઉપજાવે છે તેમ ચેતન એવો આત્મા સમતા અને સુમતિનું અવલંબન લઈ મમતા અને દુર્મતિને હડસેલી નાંખે છે ત્યારે આત્મ વિશુદ્ધિનો અનુભવ શરૂ થાય છે. જેમ
સંસાર પર્યાયમાં નહિ પણ માન્યતામાં ઊભો થયો છે.