________________
૨૨
આનંદઘન પદ - ૮૭
ગૃહસ્થીકુળ, યતિકુળ, ઋષિકુળ, સાધુકુળ અથવા પંથ ગચ્છની બડાઈની વાતો કર્યા કરવાથી સમત્વભાવ કદી હાથ ચડતા નથી પણ વિષમતા કે તારા મારાનાં ભેદભાવજ હાથ આવે છે. ત્યાં ધર્મભાવ ચૂકાઈ જાય છે. આ જ્ઞાન જાગવાથી આનંદઘનજી મહારાજ કહે છે કે
તવ સમત્વ ઉદ્યમ કીયા હો ભેટ્યા પૂરવ સાજ પ્રીત પરમસું જરીકે હો, દીનો આનંદઘન રાજ...વિવેક..૪.
સમત્વ પ્રાપ્તિ માટે અમે ઉદ્યમ માંડ્યો છે. એમની સહાયતાથી અમને પૂરવ સાજ એટલે પ્રજ્ઞા જ્ઞાન રૂપી તીક્ષ્ણ ધારદાર શસ્ત્ર કે હથિયાર હાથ ચડ્યો છે. પ્રથમ વાર આ શસ્ત્રનો ઉપયોગ ચોથા ગુણસ્થાનકે સંસારની જડતાને છેદવામાં ઉપયોગ કરેલ, હવે સમત્વની પ્રાપ્તિ માટે આ અપૂર્વશસ્ત્રનો ઉદ્યમાં માંડ્યો છે.
અક તરફ સમત્વ પ્રાપ્તિ અર્થે પુરુષાર્થના મંડાણ તો સાથે બીજી તરફ પોતાના પરમદેવ રૂપ પરમાત્મા સાથે પ્રેમ-પ્રીતિનું જોડાણ થવું, આ બેઉ ઉદ્યમ સાથે થઈ રહેવાથી જરૂર એક સમય એવો આવશે કે ગુમાવેલ આનંદઘના પરમાત્માનું રાજ્ય પાછું હાથ આવશે. આ ઉદ્યમનો જે યજ્ઞ મંડાણો છે તે એની સૂચક નિશાની સમજવી.
જે ડાથી મહામાં દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવશું વિતરણ છે, તે જ સૂચવે છે કે કેવળજ્ઞાનમાં દ્રવ્ય-હોબકાળ-ભાવની અભેદતા છે.
કાળ છોડીને જીવ સિવાયના દ્રવ્યો જડ વીતરાગ છે. જીવ ચેતન વીતરાગ છે યહો તેવો તે બને તો તેની કિંમત છે.
જ્ઞાની તત્ત્વનું યથાર્થ પ્રતિપાદન કરે પણ એ માટે આગ્રહી ન બને.
