________________
૨૨૪
આનંદઘન પદ - ૮૭
રાજાઓ છે. તેમાં અત્યંત વીર્યશાળી મોટા લશ્કરના ઉપરી તરીકે મોહરાજાને બતાવેલ છે. ચિત્તવૃતિ નામની અટવી છે જેના કિનારે પ્રમત્તતા નામની નદી છે તે નદીના તદ્વિલસિત નામના બેટમાં મોટો ચિત્તવિક્ષેપ નામનો મંડપ બતાવ્યો છે. તેની વચ્ચે તૃષ્ણા નામની વેદિકા અને તેના ઉપર વિપર્યાસ નામના સિંહાસન ઉપર મોહરાજાને બેઠેલો બતાવ્યો છે. આ મોહરાજાનું આખું સામંત ચક્ર બતાવતાં મિથ્યાદર્શનને સેનાપતિ બતાવ્યો છે અને તેની કુદષ્ટિ નામની ભાર્યા છે, જેની સાથે રહી તે ચિત્તવિક્ષેપ મંડપની રચના કરે છે જે અનેક સામત રાજાઓની મદદથી મોટા રાજા, વૃદ્ધરાજા એવા મોહરાજાનો પ્રભાવ વધારતો જાય છે. આખુ સજય મોહનો દીકરો રાગકેસરી સંભાળે છે, જેની મૂઢતા પત્ની છે, તેષ ગજેન્દ્ર તેનો નાનો દીકરો છે જે યુવરાજના સ્થાને છે અને તેની પત્ની અવિવેકિતા છે તો વિષયાભિલાષ રાગકેસરી રાજાનો મંત્રી છે.
ક્રોધ-માન-માયા-લોભને સિદ્ધર્ષિ ગણીએ તોફાની બાળકો તરીકે ચીતરી. બતાવ્યા છે અને તેમને મોહરાજાના પીત્રો તરીકે બતાવ્યા છે. રાગના દીકરા માયા અને લોભ છે, દ્વેષના દીકરા ક્રોધ અને માન છે. અહિંયાં આ પદમાં આનંદઘનજી થોડો જુદી રીતે તેમનો સંબંધ ઓળખાવે છે.
સંસારના બદલાતા સંબંધ ગમે તે હોય પણ તેનું પરિણામ તો એક જ છે અને તે એ કે ચેતનને સંસારમાં જકડી રાખવાનું. મોહરાજાનો આખો પરિવાર પોતાના નિંદનીય કાર્યમાં કેટલો કુશળ છે, અરસપરસ કેટલો સંપીલો છે અને ચેતનને સંસાર સન્મુખ રાખવામાં - સંસારમાં જકડી રાખવામાં કેટલો સાવધાન છે તે ખાસ જોવા વિચારવા જેવું છે. | ગઈ તિથિર્ફે કહા ગંભણા, હો પૂચ્છ સુમતા ભાવો
ઘરકો સુત તેરે માઁ હો, કહાલ કરત બઢાવ. વિવેક.૩.
સુમતિ પોતાના વિચારો ભાઈ વિવેક આગળ કહી રહી છે કે જે વાતો ભૂતકાળમાં વહી ગઈ તેને યાદ કર્યા કરવી અને નિમિત્તોને ભાંડ્યા કરવું, નિમિત્તોને ટોણા મારવા તે બરાબર નથી. જે ખરેખર ભૂલવા જેવું હતું તેને આપણે વળગી પડ્યા અને જેની મહાન કિંમત હતી તેની વિસ્મૃતિ કરી તેને
બહાર જતો ઉપયોગ બહપી -વિસ્તરીત થઈ બીનઅસરકારક બને છે.