________________
૧૯૪
આનંદઘન પદ - ૮૩
મોદશા એટલે મનોદશા - મોહદશા. મોહના ઉદયે ઉત્પન્ન થતી મિથ્યા કામો કરવાની મોહમનોદશા તને જે સતાવી રહી છે તેને દઢ સંતોષ રૂપી ધર્મમાં સ્થિર રહી જીતજે. કામ, ક્રોધ, મોહ, લોભ, માયા, લાલસા, અતૃપ્તિ આ બધા કર્મના ઉદય જનિત વિપરીત ભાવો છે જેનો ઉદય થયે આત્મા પોતાના ઘરમાંથી બહાર નીકળી પોતાના ભોતિક સ્વાર્થ કાજે બીજાનું અહિત કરવા પ્રેરાય છે. આ જીવની અનાદિની સ્થિતિ છે, તેને જીતવા પુદ્ગલ ભાવમાં સંતોષ ગુણ કેળવવો જરૂરી છે. પુદ્ગલનું નિમિત્ત પામીને આત્માની ખાના ખરાબી થઈ છે એ વાત જ્યારે બરાબર શ્રદ્ધામાં આવે ત્યારે જીવ પર પદાર્થને મેળવવાથી પાછો ફરે છે. સારા કામ કર્યા પછી પણ તેનો અહમ્ જીવને સતાવે છે. સારા કામ કરવા તે ઘણું સારું છે પણ તેનું અભિમાન ખતરનાક છે. અરે ! ગર્વ ના કરવાનો પણ જીવને આમ રહી શકે છે એટલે આત્મ ઘરમાં આવવું કઠિના પડે છે. સૂફી સંતો તો કહે છે કે “નેકી કર ઔર દરિયામેં કાલ” બાહુબલિને દીક્ષા લીધા પછી કેવલી બનેલા પોતાના નાના ભાઈઓને વંદન કરવા જવાના ભાવ થતા ન હતા તે અહંકાર જરૂર હતો પણ સંસારી જીવો જે ખોટા કામો કરીને અહંકાર કરે છે તે મિથ્યા અહંકારની અપેક્ષાએ તે સુધરેલો અહંકાર હતો. તે આત્માર્થીની અપેક્ષાએ વિચારતા તે અહંકાર જરૂર ખરાબ હતો, હલકો હતો, તુચ્છ હતો પણ ખતરનાક તો નહોતો કારણ કે તેમાં બીજાનું બગાડવાનો. ભાવ નહોતો.
જે કામો કરવામાં બીજાનું બગાડવાનો ભાવ હોય અને છતાં જીવને તેમાં પોતાની બુદ્ધિના કારણે - આવડતના કારણે હોંશિયારીના કારણે અભિમાન રહે તે અભિમાન - અહંકાર ખતરનાક કોટિના ગણાય. ખરી રીતે જોતાં તો કોઈના પણ માટે સારા કે ખરાબ અભિપ્રાય રાખવા એજ આપણા માટે બંધન છે. જે કોઈના માટે લેશમાત્ર અભિપ્રાય ન રહે તો આત્મા આત્મભાવમાં સંપૂર્ણપણે સમાઈ જતા મોક્ષ થઈ જાય. સો સોના કર્મો ભોગવી રહ્યા છે. આપણે આપણા કર્મ ભોગવી રહ્યા છીએ પછી હવે ત્યાં કોઈના માટે પણ અભિપ્રાય બાંધવાની જરૂર રહેતી નથી. - જેમ દર્પણમાં વસ્તુઓ પ્રતિબિંબિત થાય છે પણ તેને કોઈ અભિપ્રાય
જ્ઞાનથી કરાતી જ્ઞાર્નાક્રયા જ મોક્ષ પ્રાપ્યકારી છે.