________________
૧૭૬
આનંદઘન પદ - ૮૦
છોડવા જોઈએ. બધાજ વિષયો મેઘધનુષના રંગની જેમ પહેલા ખીલે છે પછી કરમાય છે અને અંતે નાશ પામે છે, તેનો ત્યાગ કર્યા સિવાય આત્માના ખજાનામાંથી પ્રગટતી શાસ્વત સુખની સિદ્ધિ કેમ મળે ?
નિજ ઘરમેં પ્રભુતા હે તેરી - પર સંગ નીચ કહાવો પ્રત્યક્ષ રીત લખી તુમ ઐસી - શહીએ આપ સ્વભાવો...૨.
હે ચેતન ! તારી મોટાઈ તારા ઘરમાં રહેવામાં છે, તારી શોભા તારા ઘરમાં રહેવાથી છે, પારકાનો સંગ કરવાથી તું નીચ-અધમ કહેવાય છે. તારા સંબંધમાં આવા પ્રકારની પ્રણાલિકા ઉઘાડી રીતે જણાઈ આવે છે. તારા લક્ષણ જોઈને અનુમાન કરાય છે માટે પોતાનો જે અસલ સ્વભાવ છે તેને પામવો જોઈએ.
તારા આત્માના ખજાને અનંત ગુણરત્નો પ્રકાશી રહ્યા છે. તારા જ્ઞાનમાં લોકાલોક ઝળકે છે છતાં ચૈતન્ય પ્રભુના આનંદનો એક અંશ પણ ઓછો થતો નથી. તારી પ્રભુતા સર્વવ્યાપી છે. તારી પ્રતિભા સર્વતોમુખી છે. આવી પ્રભુતા તમારા ઘરમાં હોવા છતાં મોહનો સંગ કરીને તમે નકામા નીચ કહેવડાવો છો, હાથે કરીને તમારી હલકાઈ કરો છો, પુદ્ગલ સંગે તમારી આબરૂ પાણીમાં મળી ગઈ છે, કર્મ મહાસત્તાના ચોપડે તમારી નોંધ હલકા-નીચ-રખડેલ, લબાડ, લેભાગ, ઉઠાવગીર, બદમાશ, માયાવી તરીકેની થાય છે.
(પ્રત્યક્ષ રીત લખી તુમ ઐસી - ગહીએ આપ સ્વભાવો) - તે માટે પોતાના સ્વભાવની ઓળખ કરાવનારી જે ભલી રીત તેને આપ ગ્રહણ કરો અને આપનો મૂળ સ્વભાવ પાછો પ્રાપ્ત કરો.
અંતરદષ્ટિ - સુદષ્ટિ - ભલીદષ્ટિ - નયદષ્ટિ - દિવ્યદૃષ્ટિ - જ્ઞાનદૃષ્ટિ - તત્ત્વદૃષ્ટિ - વિવેકદૃષ્ટિ - પરમાર્થદૃષ્ટિ - સૂક્ષ્મદષ્ટિ - પરા - અપરાદષ્ટિ ઉત્તરોત્તર આ બધી દૃષ્ટિઓ ખુલેથી આત્મા પોતાના સ્વભાવને ગ્રહણ કરતો પોતાના ઘરમાં ઠરીઠામ થાય છે.
થાવત્ તૃષ્ણા મોહ હૈ તાવત્ મિથ્યાભાવો - સ્વ સંવેદન જ્ઞાન લહી કરવો, ઠંડો ભ્રામક વિભાવો..૩.
સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ કાયપાતિ હોઈ શકે પણ ચિત્તપાતી ન હોય.
