________________
૧૪
આનંદઘન પદ - ૮૦
ચેતન ! શુદ્ધાત્મકું ધ્યાવો, પર પરચે ધામધૂમ સદાઈ નિજ પરચે સુખ પાવો ચેતન ! શુદ્ધાત્મકું ધ્યાવો.૧. હે ચેતનરાજ ! તમે સદા તમારા શુદ્ધ સ્વરૂપનું ધ્યાન કરો, પણ વસ્તુનો સંગ કે પરિચય કરવાથી તો હંમેશા ધમાલ-ધાંધલ જ રહે છે એટલે પોતાનો પરિચય કરીનેજ સુખ મેળવો. અહિંયા યોગીરાજ પર પદાર્થમાં રમતા ભાવોનો એકજ ઝાટકે ત્યાગ કરી પોતાના સ્વરૂપમાં સમાઈ જવાનું કહે છે. પર પદાર્થનો પરિચય જેમ જેમ વધે છે તેમ તેમ જીવને તેમાં વિશેષતા દેખાય છે, પછી તેને મેળવવા જીવ લલચાય છે, તેના પ્રભાવ નીચે આવી જીવ તેમાં ખેંચાય છે, તેના ગુણગાન ગાય છે, અને તેની પ્રશંસા કરતા થાકતો નથી. આ બધી અવસ્થા આત્માના સદ્ગુણોનો નાશ કરનાર હોઈ આત્માને માટે તે મૃત્યુઘંટ સમાન છે. આના પ્રભાવે આત્મામાં તેર કાઠિયાઓ કે જે આત્મગુણોને કઠે છે તેનો પ્રવેશ થાય છે. તે તેર કાઠિયા જેમ કઠિયારા લાકડાને ફાડનારા હોય છે તેમ એ આત્માના સદ્ગણોનો પળેપળે ઘાત કરનારા હોય છે. તે આ પ્રમાણે છે (૧) આળસ (૨) મોહ (૩) અવિનય (૪) અભિમાન (૫) ક્રોધ (૬) પ્રમાદ (૭) કૃપણતા (૮) ભય (૯) શોક (૧૦) અજ્ઞાન (૧૧) વિકથા (૧૨) કુતુહલ (૧૩) વિષય.
એક વખત જો આ તેર કાઠિયાઓ આત્મામાં પેસી ગયા તો પછી જીવને ધર્મ પુરષાર્થ કરવો કઠિન બની જાય છે. તેવું ન થાય માટે આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપના ધ્યાવન ઉપર અહિંયા ભાર મૂકયો છે. આત્મા જ્યારે પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં તન્મય બની એક રસ બને છે ત્યારે તેને વિશિષ્ટ કોટિની મુખ્યપ્રકૃતિનો પણ બંધ થાય છે જેનાથી અષ્ટ મહાસિદ્વિઓ - લબ્ધિઓ પણ મળે છે પણ તેમનું પ્રગટવું તે સુતા એક પ્રકારની છેતરામણી છે, લાલચ છે માટે તેમાં પણ ફસાવા જેવું નથી. . (૧) અણિમા લબ્ધિઃ સોયના કાણામાંથી પસાર થઈ જવાય એવું સૂક્ષ્મ શરીર બનાવી શકાય છે.
(૨) મહિમા લબ્ધિ : આ લબ્ધિથી મેરૂ પર્વત કરતાં પણ વિરાટ શરીર
સંસારનો વિવેક સજ્જન બનાવે છે જ્યારે આધ્યાત્મનો વિવેક દેહાતીત બનાવે છે.
