________________
૧૨
આનંદઘન પદ - ૭૮
આ પદમાં યોગીરાજ બાહ્યભાવમાં રાચતા અને દેહભાવમાં મગ્ન બની વિષય સન્મુખ દોડી રહેલા, મન - બુદ્ધિ - ચિત્ત - અહંકારને વશ બનેલા જીવાત્માને શિષ્ય તરીકે ઓળખાવે છે. જ્યારે સમ્યમ્ દર્શનાદિ ભાવ ધર્મને પામેલા અંતરાત્માને ગુર તરીકે ઓળખાવે છે અને આત્માની પૂર્ણ કેવલ્યદશાને પરમગુરુ પરમાત્મા તરીકે ઓળખાવે છે. બહિરાત્મા રૂપ શિષ્ય અને અંતરાત્મા રૂપ ગુર વચ્ચે અનાદિ અનંતકાળથી પ્રેમસંબંધનું અંતર પડી ગયું છે. બહિરાત્મા પોતે વાદ - વિવાદ - વિખવાદમાં પડી જવાના કારણે એ આંતરો ઊંડી ખાઈ જેવો થઈ ગયો છે તે આંતરો વધવાના બદલે ઘટે કેમ ? તેનું ભાન કરાવતા યોગીરાજ પોતાના વિચારો રજુ કરે છે.
જીવ વાદ-વિવાદના ઘેરવામાંથી છુટીને બહાર આવે તે માટે માર્ગનો મર્મ શિષ્ય એટલે પોતાના જીવાત્માને સમજાવી રહ્યા છે કે હું જગતના જીવોએ ત્યજી દીધેલી એંઠ સમાન વિષયોના પુદ્ગલોને ભોગવવામાંથી ઊંચો નથી આવતો. જ્યારે મારા ગુરુ કે જે મૂળમાં પરમાત્મા છે અને તે આ દેહરૂપી દેવળમાંજ છુપાયેલા છે. તેઓ પોતાના ગુણોમાં લીન બની આત્માને સાધવાના પુરુષાર્થમાં મંડી પડ્યા છે.
અમે બંને ગુરુ અને શિષ્ય સ્વરૂપે સમાન હોવા છતાં કર્તવ્યમાં અસમાન છીએ. વસ્તુ એકજ હોવા છતાં બંને વચ્ચે આકાશ-પાતાળ (આભ અને ગાભ) જેટલું અંતર છે. મારા ગુરુ પરમજ્ઞાની છે અને હું નિપટ અજ્ઞાની છું. બસ આટલી સમજણ જે કેળવાઈ જાય તો તે અનાદિકાલીન મિથ્યાત્વની ગાંઠને તોડવામાં અને જીવનો શિવ સાથે સંબંધ જોડવામાં સમર્થ છે. બીજુ કશુ કરવાની જરૂર નથી. સમાજને તીક્ષ્ણ બનાવવાની જરૂર છે. બસ આ સમજ પ્રગટી કે પછી તરતજ બંને વચ્ચે વાદ-વિવાદની ખાઈથી જે અંતર પડ્યું છે તે પુરાવાની શરૂઆત થઈ જાય છે.
જીવાત્માને અંદરમાં તીવ્ર પશ્ચાતાપ અને પ્રાયશ્ચિત થવું જરૂરી છે કે મેં મારો અનંતકાળ નકામા એવા પુગલના વાદ અને વિવાદમાં ગુમાવ્યો છે, મેં મારા અંદરમાં રહેલા પરમગુર પરમાત્માને અનંતકાળથી છેતર્યા છે,
અહિંસાનો અલંકાર સંયમ છે અને સંયમનો અલંકાર તપ છે.
