________________
આનંદઘન પદ - ૭૩
મન-વચન-કાયાને સંયમરૂપી ગુપ્તિની મ્યાનમાં ઘાલી દેવા મહાન પુરુષાર્થ આરંભ્યો છે તેમાં આ સાંઈડાને - સાધુડાને પ્રકૃતિએ કેવા કેવા પ્રકારની કસોટીઓના એરણ પર ચડાવ્યો છે તેના વિચારોમાં લેખકનો જીવ ચડી ગયો છે. એ ધર્મના મર્મભેદને જાણવા વિચારોની ગુંથણી કરી રહ્યો છે.
ભોલે લોગા હું રહું તુમ ભલા હાંસા
સલુણે સાજન વિણ કેસા ઘર વાસા.૧. મન-બુદ્ધિ-ચિત્ત-અહંકાર-વચન-કાયા એ પ્રકૃતિ તત્ત્વ છે, સંસાર એ, પ્રકૃતિ તંત્ર છે જ્યારે આત્મા એ પુરુષ તંત્ર છે. પ્રકૃતિ જગતને કહી રહી છે કે તમે લોકો બધા મારી દષ્ટિએ ભલા અને સાથે સાથે ભોળા પણ દેખાવ છો. તમારા હસવામાં કપટભાવ કે દગા ફટકા જેવા ભાવ નથી. તમારું હસવું નિર્દોષ જણાતાં મારા માટે તમે બધા ઉપકાર જેવું કાર્ય કરી રહ્યા છો પણ હું તો મારા. સ્વામીથી ત્યજાયેલી પશુની જેમ જીવન પસાર કરી રહી છું. તેમાં તમારું હસવું મારા રડવામાં શાતા આપી રહ્યું છે. આને પ્રકૃતિના કોમળ ગુણો-નારી લક્ષણા ગુણો સમજવા. જ્યારે પુરુષમાં કઠોરતા ગુણ વિશેષ રહેલો હોવાથી બંને નર-નારી વચ્ચે રાગ-દ્વેષના કંકો પ્રકૃતિએ ઊભા કર્યા છે. પુરુષમાં જે કઠોરતાનો ગુણ રહેલો છે તે નારીમાં ન હોવાથી સ્ત્રી જાતિ સલુણા એટલે લુણ-મીઠા સહિત . • લાવય સહિત મનોહર સાજન = સજ્જન પુરુષની ગૃહીણી બનવાનાં વિશેષ કોડ રાખે છે. એવો સ્વામી જો ન મળે તો ઘર સંસાર સુખરૂપ વસાવી શકાય કેવી રીતે ?
સેજ સંહાલી ચાંદણીરાત, કુલદી વાડી ઉર શીતલ વાતા સઘળી સહેલી કરે સુખ શાતા - મેરે તન તાતા મૂઆ વિરહા માતા.૨.
આનંદઘનજી મહારાજ અહિંયા પોતાના ભાવ જણાવતાં કહે છે કે ધરતી માતા તે મારી સેજ એટલે શય્યા છે. જે જગ્યા પર હું બેઠો છું તે જગ્યા પર સુંઢાણી = સુંવાળી રેતી પાથરેલી હોય તે રૂ જેવી કોમળ પોચી મારી શય્યા છે. બીજુ ચાંદની રાત છે. ચંદ્ર પોતાનો ઉજ્જવળ પ્રકાશ ધરતી પર પાથરી રહ્યો છે તે ધરતી મારી પથારી છે. ત્રીજું સુખ ફલડી વાડી એટલે ધરતી માતાની
સ્વરૂપમાં રહેવું એ આત્માની સાચી જ્ઞાનક્રિયા છે.
