________________
આનંદઘન પદ - ૬૭
૧૦૫
નામ આપો, વળી કોઈ એને પારસનાથ કહો કે કોઈ બ્રહ્મા કહો તે સર્વ આ ચેતન પોતેજ છે. એ અનંતાનંત ગુણોના સમુહ રૂપ અને અનંતાનંત આનંદના ધામરૂપ છે. જુદા જુદા નામ આપવાથી એના મૌલિક સ્વરૂપમાં કોઈ ફેર પડતો. નથી. જે આત્મામાં શક્તિ રૂપે પડેલુ છે તેને માત્ર બહાર વ્યકત રૂપે લાવવાનું છે.
પરંતુ માનવીની બુદ્ધિ ભ્રમિત થઈ છે, એણે પોતાની મનની કલ્પનાથી કલ્પનાઓ કરીને અખંડ વસ્તુને ખંડખંડમાં વિભાજિત કરી દીધેલ છે અને પછી ધર્મના નામે સંઘર્ષ ઉભો કર્યો છે. આનંદઘનજી સંઘર્ષને ટાળવા સમન્વય પદ્ધતિનો માર્ગ અપનાવી રહ્યા છે કારણ કે તેઓશ્રી જાણે છે કે આ મનુષ્યભવા અણમોલ છે. જ્ઞાનીઓએ તેની દુર્લભતા દશ-દશ દષ્ટાંતોથી બતાવી છે. આવો કોહીનુર હીરાથી પણ અતિ કિંમતી આ ભવ ખોટી ચર્ચા-વિચારણા, વાદ-વિવાદ, તકરાર-કલેષ-સંઘર્ષ વગેરેમાં વેડફાઈ જાય તો પછી પાછો તે અનંતકાળે પણ હાથ ન લાગે તેવું બને. તેવુ ન થાય તે માટે ધર્મના નામે થતા મતભેદો અને કલેશોમાંથી આપણને બહાર લાવવા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે. પરમાત્માના જુદા જુદા દર્શનકારોએ માનેલા નામ અને આકારભેદ પાછળ પણ તેઓ તેમાં એકતાનું અભેદનું દર્શન કરાવી રહ્યા છે. અન્ય દર્શનકારોની વિચારણા તરફ સહિષ્ણુતા રાખવાથી આંતર શાંતિ અને આત્મ પ્રગતિનો માર્ગ હાથ લાગે છે.
ભાજનભેદ કરાવત નાના, એક કૃતિકા રુપ હી જૈસે ખંs કલ્પનારોપિત, આપ અખંડ સ્વરૂપ રી. ૨. પ્રત્યેક વાસણ અસલમાં માટી રૂપ હોવા છતાં આકાર ભેદે તેને જુદા જુદા નામ આપવામાં આવે છે. તેજ રીતે ચેતન એક અખંડ સ્વરૂપી આત્મદ્રવ્ય છે પણ તેને પોતાની બુદ્ધિ કલ્પનાથી આરોપિત કરી અનેક ખંડ ખંડમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યો છે. જેમ માટી નામના પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં અનેક રૂપે પરિણમન થવાની શકિત છે તેથી એમાંથી ઘડો બને, ચંબુ બને, તાવડી બને અને રમકડા પણ બને. એ સર્વ એની રપ શકિતના પર્યાયો છે. તેમ આત્મા. એ અનંતગુણોના સમુહ સ્વરૂપ છે. એ પ્રત્યેક ગુણોની પર્યાય પ્રત્યેક સમયે ઉત્પન્ન થાય છે. ગુણો અનંતા હોવાથી પ્રતિ સમયે પ્રગટતી પર્યાયો પણ
પરપદાર્થમાં રાગાદિભાવે પ્રવર્તન એ ઉપયોગનો દુરુપયોગ છે.