________________
આનંદઘન પદ - ૧૩
આપણે ઝનની બનીને આપણા વિચારોમાં સત્ય છે અને બીજાના વિચારો - માન્યતા ખોટી છે વગેરેના પ્રચારમાં મનુષ્યભવની સફળતા માનીએ છીએ. પરંતુ જ્ઞાનીની દષ્ટિએ જ્યાં કષાય છે, ઝનુન છે, અવિવેક છે, આગ્રહ છે, અહંકાર છે, બીજાનો પરાભવ કરવાની અને પોતાને સાચા દેખાડવાની વૃત્તિ છે ત્યાં હિંસા છે જે ભાવ હિંસા છે અને તે દ્રવ્ય હિંસા કરતા વધારે ખરાબ છે. મિથ્યાત્વ, કષાય પરિણતિ બીજાની નિંદા - ટીકા વગેરેની પરિણતિ એ પોતાના આત્માની ભાવ હિંસા છે.
હકીકતમાં જ્ઞાની તે કહેવાય કે જે સુબોધ જ આપે પણ કુબોધ કદાપિ ના આપે. સ્વ-પરના પરિણામ બગડે તેવા વચનનો પ્રયોગ તે આત્માની ભાવ હિંસા છે માટે જ યોગીરાજે કહ્યું કે “ખેદ પ્રવૃતિ હો કરતા થાકીયે’ - પરસ્પરમાં ભેદ વધે ખટરાગ વધે તેવી પ્રવૃત્તિ કરતા આત્માને થાક લાગવો જોઈએ.
દોષ અબોધ લખાવ - પોતાની જાતનું અજ્ઞાન જ મોટો દોષ છે. અનંત સંસારમાં ભટકતા મને સુનાથ મળ્યા નહિ એના કારણે હું ઘણું ભટક્યો - કહયું છે કે -
ન સા જાઈ ન સા જોણી, ન ત ઠાણ ન તં કુલ I
ન જાયા ન મુઆ જલ્થ સવ્વ જીવા અસંતસો છે. એનું કારણ મારી ગુલામી, મારી પરાધીનતા. જેમ ગોપીઓને કૃષ્ણ મળ્યા એટલે તેઓ પોતાની જાતને નાથવાળી માનતી. એમાં આનંદ માનતી હતી. કૃષ્ણની ભકિતમાં રાત’દિ લીન રહેતી એવી ગોપીઓ પોતાની જાતને ભૂલી જતી હતી. મને અરિહંત પરમાત્મા જેવા સુનાથ મલ્યા નહિ તેથી હું ચારે ગતિમાં રખડ્યો, એકેન્દ્રિયમાં વનસ્પતિ કાયમાં ગાજર-મુળા-પ્યાજ-કંદ-ભાજીપાલો વગેરેમાં મારું લીલામ થયું, તોલ-માપથી હું વેચાયો, ત્યાં હું કપાયો, બફાયો, ચગદાયો, છોલાયો - આવી મારી સ્થિતિ થઈ છતાં ત્યાં કોઈ દયાળુ માણસ ન મળ્યો કે જે મને આવીને વચ્ચે પડીને શરણ આપે અને મને બચાવે.
મનુષ્યભવ અને તેમાં પણ તરણ તારણ જિનશાસન મળવા છતાં જેઓ જિન શાસન પ્રત્યે દુર્ભાવવાળા બને છે, ઉત્તમોત્તમ ક્રિયાને છોડીને અવનતિના
સંસાર આખો આત્માની વિભાવદશા છે.
