________________
રાગ દ્વેષ જીતવાને ઉપાય. ૨૦૧ એનું ધ્યાન નિરર્થક છે. માટે મેક્ષની ઈચ્છા રાખનારાઓએ અવશ્ય મનની શુદ્ધિ કરવી જોઈએ. તે શુદ્ધિ સિવાય બીજાં તપ, શ્રત અને યમાદિ અને [પાંચ મહાવ્રતાદિ] થી કરી કાયાને દંડ કરી (દુઃખી કરવે કરી) શું સાધ્ય થવાનું છે ? અર્થાત્ મન શુદ્ધિ સિવાય તે કેવળ સંસાર વધારવાનાં કારણ સરખાં છે, મન શુદ્ધિ માટે રાગ દ્વેષને વિજય કરે, કે જેથી આત્મા મલિનતાનો ત્યાગ કરી સ્વરૂપમાં (સ્વાભાવિક સ્થિતિમાં) રહી શકે. ૪૦ થી ૪૫.
રાગદ્વેષનું દુર્જયપણું. आत्मायत्तमपि स्वांत कुर्वतामत्र योगिनां । रागादिभिः समाक्रम्य परायत्तं विधीयते ॥ ४६॥ रक्ष्यमाणमपि स्वांतं समादाय मनाग्मिपं । पिशाचा इध रागाद्याश्छलयंति मुहुर्मुहुः ॥ ४७ ॥ रागादितिमिरध्वस्त-ज्ञानेन मनसा जनः । अंधेनांध इवाकृष्टः पात्यते नरकावटे ॥ ४८ ॥
આત્માને આધીન કરતાં પણ ચોગીઓના મનને રાગ દ્વેષ મહાદિ (રક્ત, દ્વિષ્ટ અને મૂઢતા વડે ) દબાવી દઈ તેને પરાધીન કરી દે છે. યમ નિયમાદિકે કરી તેનું (મનનું રક્ષણ કરતાં છતાં પણ કાંઈક બાનું કાઢીને પિશાચની માફક રાગદ્વેષાદિ તેને વારવાર છળી લે છે. રાગદ્વેષાદિ અંધકાર વડે જ્ઞાનઆલેકને [જ્ઞાનપ્રકાશનો નાશ કરનાર મન જેમ આંધળે આંધળાને ખેંચીને ખાડામાં નાંખે છે તેમ મનુષ્યોને નરક ખાડામાં પાડે છે. ૪૬, ૪૭,૪૮.
- રાગદ્વેષ જીતવાનો ઉપાય. ગતતાતઃ jમ-Mિorbiક્ષિમિઃ | विधातव्यः समत्वेन रागद्वेषद्विपज्जयः ॥ ४९ ॥
માટે નિર્વાણપદના ઈચ્છક પુરૂષોએ સાવધાન થઈ સમભાવ રૂપ શસ્ત્ર વડે રાગ દ્વેષ રૂપ શત્રુનો વિજય કરે-૪૯૮
अमंदानंदजनने साम्यवारिणि मज्जतां । जायते सहसा पुंसां रागद्वेषमलक्षयः ॥ ५० ॥
