Shattrinshika Chatushka Prakaranam

SR No.: 006019
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmvijay
Publisher: Lalchand Nandlal Vakil
Publication Year: 1934
Total Pages: 304
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 20 MB

Page 71

પુદ્ગલ છત્રીશી-ભાષાન્તર
[૪૫] પુદ્ગલ વથી માવશો પુરો કહેવાય તથા એક ગુણ સુગંધવાળા અથવા એકગુણ દુધવાળા પુદ્ગલે બંધથી માવિત્રી જુવાર કહેવાય. એકગુણ તિક્ત, એક ગુણ કટુ, એકગુણ કષાયી, એકગુણ આશ્લે, અથવા એકગુણ મધુર રસવાળા પુદ્ગલ રસથી માવા ગુન્હો કહેવાય. અને જે પુદગલો એકગુણ રૂક્ષ, અથવા એકગુણ સ્નિગ્ધ, અથવા એક ગુણ શીત, અથવા એક ગુણ ઉષ્ણ, અથવા એકગુણ મૃદુ, અથવા એકગુણ કર્કશ, અથવા એકગુણ લઘુ, અથવા એક ગુણ ગુરૂ સ્પર્શવાળા હોય તે uથો માવાશો પુત્ર કહેવાય, એ ભાવાપ્રદેશીપણુને અર્થ છે, એ ભાવાપ્રદેશી પુદગલેજ સર્વથી અલ્પ હોય છે.
–ઉષ્ણ–શીત એ ચાર સ્પર્શ અર્થાત ૧૬ ગુણ હોઈ શકે છે. (કારણકે દિ પ્રદેશ સ્કંધમાં ઉત્કૃષ્ટથી ૨ વર્ણ ત્રિપ્રદેશ સ્કંધમાં ઉત્કૃષ્ટથી ૩ વર્ણ, ઈત્યાદિ રીતે સંખ્યાતાથુક સ્કંધમાંજ વર્ણાદિનું અનેકત્વ વિચારવું અને બહુ સંખ્યાત પ્રદેશી અસંખ્યાત પ્રદેશ અને અનંતપ્રદેશી સમસ્કંધમાં અવશ્ય ૧૬ ગુણેજ હોય એમ જાણવું, પરંતુ અનેક ગુણ હોય એમ નહિં.) તથા બાદરપરિણામી ઔદારિકાદિ સ્કંધમાં અવશ્ય ૨૦ ગુણ હોય છે. કારણકે અને પ્રદેશ સ્કંધામાં દરેક વર્ણાદિવાળા પરમાણુઓ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. દ્રષ્ટાંત તરીકે જેમ મયૂરદ્રવ્ય જુદા જુદા અંગેની અપેક્ષાએ પાંચે વર્ણન વાળું છે, એ સ્પષ્ટ છે. અથવા સ્કૂલદ્રષ્ટિએ દેખાતે અતિ કાળા વર્ણવાળો ભ્રમર પણ સૂક્ષ્મદ્રષ્ટિએ પાંચે વર્ણવાળે છે. પરંતુ જે વર્ણના અણુઓ અધિક સંખ્યામાં હોય તે વર્ણ દ્રષ્ટિગત થાય અને બીજા વર્ણ દ્રષ્ટિગત ન થાય એ પ્રમાણે ગંધાદિકમાં પણ જાણવું. માટે તાત્પર્ય એ કે એકજ દ્રવ્યમાં પાંચે વર્ણ બન્ને ગંધ પાંચે રસ અને આઠે સ્પર્શ એમ સમકાળે વીસે ગુણ હોઈ શકે છે એ નિશ્ચય છે.
૩ માવા એ શબ્દમાં માવ એટલે વર્ણાદિ ગુણ અને ઇફી શબ્દમાં દેશ એટલે ભાગ તેને ઇ એટલે પ્રકઈ અર્થાત અતિ સૂક્ષ્મ નિર્વિભાજ્ય ભાગ તે દેશ કે જે છૂટ ન હોય પરંતુ અનેક સ્વજાતીય અંશે સાથે જોડાયેલ હોય તે જ મારા કહેવાય, અન્યથા મવાનું અથવા માલપરમાણું, (અથવા માવાઝા ) કહેવાય.
૪ સર્વથી એટલે પ્રથમ દર્શાવ્યા પ્રમાણે આઠ પ્રકારના પુદ્ગલેથી અને તેથી સ્વજાતીય મારાથી પણ, (એ તે અન્તર્ગતજ છે.)