________________
[૨૮]
પરમાણુ ખરુ છત્રીશી-ભાષાન્ત
રસાદિ ગુણેને નાશ થવા છતાં પણ પરિણુમાદિ કેટલાએક ગુ
ને વિષે ગુણેનું કાયમ રહેવાપણું હોય છે તે કારણથી દ્રવ્યસ્થાનાયું: (દ્રવ્યોદ્ધા) થી ભાવસ્થાનાયુ: (ભાવ અદ્ધા-ગુણોદ્ધા). અસંખ્ય ગુણ હોય એમ સિદ્ધ થયું જાણવું ॥ इति श्री परमाणुखण्डषट्त्रिंशिकासटीक विवरणं समाप्तम् ॥
પરમાણુ ખંડ છત્રીશી સંબંધિ પરિશિષ્ટ-સમજ. ૧ ક્ષેત્રદ્ધાના વિચાર પ્રસંગે અવગાહના-દ્રવ્ય–અને ભાવ એ ત્રણે વિવક્ષા સમયે જેવા સ્વીકાર્યા હોય તેવાજ લક્ષ્યમાં રાખવા જોઈએ. અર્થાત ક્ષેત્રાદ્ધામાં એ ત્રણ ભાવ વિવક્ષિત તેના તેજ હોવા જોઈએ. કારણ કે એ ત્રણમાંનો એક પણ ભાવ
બદલાતાં ક્ષેત્રદ્ધા બદલાઈ જાય છે માટે, ૨ અવદનદાના વિચાર પ્રસંગે દ્રવ્ય અને ભાવવિવક્ષિતજ હોવા જિઇએ અર્થાત દ્વવ્યાપ્ત અને ભાવ અદ્ધા ન પલટાવી જોઈએ, કારણ કે દ્રવ્યોદ્ધા વા ભાવોદ્ધા પલટાતાં અવગાહનાદ્ધા ટકી શ
કતી નથી. ક્ષેત્રાદ્ધા પલટાતાં તો અવગાનાદ્ધા કાયમ રહી શકે છે, ૩ દ્રવ્યદાના વિચાર પ્રસંગે ભાવાદ્ધિા વિવક્ષિતજ હોવી જોઇએ, કારણ કે ભાવોદ્ધા પલટાતાં દ્રવ્યોદ્ધા પલટાઈ જાય છે, અને ક્ષેત્રા
દ્રા તથા અવગાહનાદ્ધા પલટાતાં તો દ્રવ્યોદ્ધા કાયમ રહી શકે છે, ૪ માવદ્ધાના વિચાર પ્રસંગે કેવળ પોતાનું જ વિવક્ષિતપણું હોવું
જોઈએ, અર્થાત વિવક્ષિત સર્વગુણેમાંના કેટલાક અથવા અને એક વિવક્ષિત ગુણ વા પર્યાય પણ કાયમ રહેવો જોઇએ, અન્યથા ભાવોદ્ધા કાયમ રહી શકતી નથી.
એ પ્રમાણે ક્ષેત્રદ્ધાના વિચારમાં ક્ષેત્ર અવગાહના-દ્રવ્ય-અને ભાવ એ ચાર વિવક્ષિત, અવગાહનાદ્ધામાં ક્ષેત્ર સિવાયના ત્રણ વિવક્ષિત, દ્રવ્યોદ્ધામાં દ્રવ્ય અને ભાવ એ બે વિવક્ષિત, અને ભાવાદ્ધામાં કેવળ ભાવ વિવક્ષિત હોય છે. તેનું કોષ્ટક આ પ્રમાણે -
૧ ગતિ પરિણામ-બંધ પરિણામ ઇત્યાદિ પરિણામ ગુણ અને પરસુમદિ એટલે પરિણામ ગતિ-ક્રિયા-વણુ–ગંધ-રસ–સ્પર્શ ઈત્યાદિ, , ,
