________________
t૨] શ્રી નિગદ છત્રીશી–ભાષાન્તર. ઉત્કૃષ્ટપદ બમણુંજ થાય છે, છતાં અસંખ્ય ગુણ કહે છે, કારણકે તમોએ પૂર્વ ગાથામાં એક આકાશપ્રદેશમાં રહેલા જઘન્યપદવાળા જીવપ્રદેશથી અસંખ્ય ગુણ સર્વ કહ્યા છે, અને તે સર્વેજીવોથી ઉત્કૃષ્ટપદને વિશેષાધિક જીવપ્રદેશવાળું કહ્યું છે (તો જવ
પદથી ઉત્કૃષ્ટપદ અસંખ્ય ગુણ સહજે સમજાય છે, અને તેમ હેવું સંભવિત નથી.) તેને ઉત્તર કહેવાય છે. ૪
અવતરણ–ત્રીજી ગાથામાં ત્રણ દિશિની સ્પર્શનાવાળા ખંડગેલકમાં જઘન્યપદની પ્રાપ્તિ કહી અને છ દિશિની સ્પર્શનાવાળા ગળામાં ઉત્કૃષ્ટપદની પ્રાપ્તિ કહી તો એ રીતે જઘન્યપદથી ઉતટપદ બમણું થવું જોઈએ તેને બદલે બીજી ગાથામાં અસંખ્ય ગુણ કહ્યું એ વિરોધ ચેથી ગાથામાં દર્શાવીને હવે આ પાંચમી ગાથામાં તે વિરોધને પરિવાર સમજાવાય છે. थोवा जहन्नयपए, निगोयमित्तावगाहणा फुसणा फुसणाऽसंखगुणत्ता, उकोसपए असंखगुणा ॥५॥
થાર્થ-જઘન્યપદે જીવપ્રદેશે થોડા છે, (કારણકે જઘન્યપદમાં) સ્પશના નિગોદ માત્ર અવગાહના જેટલી (એક નિગોદની જેવડી અવગાહના તેવડી) છે. અને ઉત્કૃષ્ટપદમાં તેથી (જઘન્યપદની સ્પર્શનાથી) અસંખ્યગુણ સ્પશન હોવાથી તેમાં (ઉત્કૃષ્ટપદમાં) અસંખ્યગુણ છવપ્રદેશ છે.
રોકર્થ–એક આકાશપ્રદેશમાં જાન્યથી જીવપ્રદેશે (જાન્યપદવાળા જીવપ્રદેશ) થોડા છે, શા માટે થોડા છે? તે કહે છે કે નિગોદ માત્ર અવગાહના જેટલી સ્પર્શના છે અર્થાત નિગાદ માત્રમાં એટલે જે જીવોની અવગાહના અંગુલના અસંખ્યાતમાં ગર્ભિત અર્થ અર્થાતથી ગ્રહણ કરી શકાય, અહિં વાચ્યાર્થ એ છે કે “ત્રણ દિશિની સ્પર્શનાથી છ દિશિની સ્પર્શના બમણી ગણાય છે તેથી જઘન્યપદ કરતાં ઉત્કૃષ્ટપદ બમણું હોય” એમ સ્પષ્ટ ન કહેતાં “જઘન્યપદથી ઉત્કૃષ્ટ બમણું કેમ હોય? કારણકે ત્રણ દિશિની સ્પર્શનાથી છ દિશિની સ્પર્શના બમણી છે” એમ ગર્ભિત અર્થવાળું વાક્ય કહ્યું તેથી એ વાક્ય કાકુપાઠ કહેવાય.
