Page Text
________________
સંક્ષેપથી ઈચ્છાદિ યોગોનું સ્વરૂપ અહીં વર્ણવ્યું છે. વિસ્તારથી એ યોગોનું વર્ણન યોગવિંશિકા' વગેરેમાં કર્યું છે.
- સામાન્ય રીતે ઈચ્છાદિ યોગોના નામનો અર્થ વિચારીએ તો ઈચ્છાદિ યોગોના પરમાર્થ સુધી પહોંચી શકાય છે. ઈચ્છા સ્વરૂપ યોગને ઈચ્છાયોગ કહેવાય છે. સ્થાનાદિયોગને પ્રાપ્ત કરવાની પારમાર્થિક ઈચ્છા થયા પછી તેને પામવા માટે મુમુક્ષુ જનો શક્ય પ્રયત્ન કરતા જ હોય છે. સાધનસામગ્રીના અભાવમાં પણ ઉત્કટ ઈચ્છાના કારણે જેવી-તેવી પણ પ્રવૃત્તિ થતી હોય છે. આવી ઈચ્છાની પ્રતીતિ અપ્રશસ્ત માર્ગમાં આપણને પૂરતા પ્રમાણમાં અનુભવવા મળે છે. સ્થાનાદિ યોગસંબંધી એવી ઈચ્છાને યોગીજનોની કથામાં જાગેલી પ્રીતિના કારણે આપણે જાણી શકીએ. યોગીજનોની કથા તેમના સ્વરૂપાદિને લઈને અનેક પ્રકારની છે. તે બધામાં થતી પ્રીતિ યોગસમ્બન્ધી ઈચ્છાને સૂચવે છે. ઈચ્છાયોગનું વર્ણન કરતી વખતે “યોગવિંશિકા' માં ફરમાવ્યું છે કે સ્થાનાદિયોગવાળા યોગીજનોની કથાને વિશે, અર્થ જાણવાની ઈચ્છાથી ઉત્પન્ન થયેલ આનંદથી યુક્ત તેમ જ વિધિપૂર્વક સ્થાનાદિ યોગને આરાધનારાઓને વિશે જે બહુમાનાદિ છે તેનાથી યુક્ત એવી પોતાના ઉલ્લાસ મુજબ સામાન્ય અભ્યાસાદિને કરાવનારી જે ઈચ્છા છે તેને ઈચ્છાયોગ કહેવાય છે.
સર્વત્ર ઉપશમની પ્રધાનતાએ શાસ્ત્રાનુસાર સ્થાનાદિયોગનું પાલન કરવું તેને પ્રવૃત્તિયોગ કહેવાય છે. બાધકની ચિન્તાથી રહિત, સ્થાનાદિ યોગના પાલનને સ્થિરતાયોગ કહેવાય છે. આશય એ છે કે પ્રવૃત્તિયોગ દરમ્યાન સાધકને અતિચારાદિ દોષનો ડર હોય છે. રખેને અતિચારાદિ દોષ લાગી ન જાય-એ માટે ખૂબ જ ઉપયોગ રાખવો પડે છે. પરન્તુ સ્થિરતા પ્રાપ્ત થયા પછી એ ડર રહેતો નથી. સ્થાનાદિયોગો આત્મસાત્ થવાથી તેમાં અતિચારાદિ દોષો લાગવાનો સંભવ જ નથી. તેથી તેને લગતો ભય રહેતો નથી. સ્થાનાદિ યોગોના ઉપશમવિશેષ ફળને પોતામાં ઉત્પન્ન કિરવા સાથે, બીજામાં સ્થાનાદિયોગની શુદ્ધિનો અભાવ હોવા છતાં પોતાના જેવા 'જ ફળની પ્રાપ્તિ કરાવવી એ સિદ્ધિયોગ છે. સ્થાનાદિ યોગોની સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થવાથી તે સિદ્ધયોગીને અહિંસાદિ ધર્મની પ્રકષ્ટ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. એના અચિન્ય સામર્થ્યથી એમની પાસે જે બીજા લોકો આવે છે, તે લોકોને પણ તે સમયે ઉપશમાદિ ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે, એમાં યોગીનો સિદ્ધિયોગ નિમિત્ત છે. જે યોગી નથી, તેને તે કાળમાં યોગીના ફળ ઉપશમ) જેવા ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે-તે સિદ્ધિ
૯૧
| SR No. | 006014 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 146 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |