________________
સ્વામી મુકતાનંદનું મહાનિર્વાણ
૪૩ સમયની ઈચ્છા હતી. કાશ્મીરી શૈવવાદના અભ્યાસી બાબાને કાશ્મીરની ગુફાઓમાં પથ્થર ઉપર કોતરાયેલાં શિવસૂત્રોમાં રસ હતો. આ શિલાલેખોનો અભ્યાસ કરી શકાય અને કાશ્મીરયાત્રા પોતાની રીતે માણી શકાય તે હેતુથી એમણે મુલાકાત ખાનગી રખાવેલી.
૧૦. સ્વામી મુકતાનંદનું મહાનિર્વાણ
બાબાને ૧૯૭૫ના જુલાઈ માસમાં હૃદયરોગનો પ્રથમ હુમલો થયો હતો. ત્યાર પછી બીજો હુમલો ૧૯૭૭ના ફેબ્રુઆરીમાં થયેલો. બીજો હુમલો અત્યંત ગંભીર અને જીવલેણ હતો. ડૉક્ટરો દોડી આવ્યા, પરંતુ બાબાએ કહ્યું, “મને મારા પર છોડી દો.' તેઓ તરત ધ્યાનમાં ઊતરી ગયા. સાત-આઠ કલાક બાદ તેમણે ધ્યાન છોડ્યું ત્યાં સુધી સૌનો જીવ તાળવે હતો. બાબાની સૂચનાને કારણે ડૉકટરોએ કશો ઉપચાર કર્યો નહોતો. બાબા પોતાની સાધનાના બળે આ હુમલામાંથી બચી શક્યા. આમ છતાં ડૉકટરોના આગ્રહને વશ થઈ આરામ અને વિશેષ સારવાર માટે મુંબઈની નાણાવટી હૉસ્પિટલમાં તેઓ ભરતી થયા. ત્યાં એમની તબિયતમાં સુધારો થયો. ધીમે ધીમે તેઓ સ્વસ્થ અને હરતાફરતા થયા.
સને ૧૯૭૮ની ૩જી જૂનની ઘટના છે. હું સુરતના એક નાના ભક્તસમુદાય સહિત બાબાને મળવા ગણેશપુરી ગયો હતો. બાબાએ મને તેમના નિવાસખંડની અંદર બોલાવ્યો. બાબાની ત્રીજી વિશ્વયાત્રાની તૈયારી ચાલતી હતી. બાબાએ મને કહ્યું,
