________________
૪. વ્યવસાયી જીવન
કૉલેજના છેલ્લા વર્ષની છેલ્લી ટર્મ હતી. પોતે વડોદરા કૉલેજમાં હતા, અને રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીજીએ યુવાનોને હાકલ કરી - શાળા, મહાશાળા, સરકારી નોકરીઓ છોડી દેશની સ્વતંત્રતા કાજે કામ કરવાની. એ હાકલને માન આપી તેમણે રાષ્ટ્રભક્તિથી પ્રેરાઈને કૉલેજ છોડી. જતાં જતાં નોટિસ બોર્ડ ઉપર તેમણે લખ્યુંઃ ““છોડીને જાઉં છું, જેમને પાછળ આવવું હોય તે આવે.'
ગાંધીજીએ ગોધરામાં ભરાયેલી ગુજરાત રાજકીય પરિષદના પ્રમુખપદેથી ઉચ્ચારેલું કે, “પંચમહાલમાં વામન, વળામે અને ચંદ્રશંકર તેજસ્વી તારલાઓ છે.''
આ અગાઉ વડોદરાથી એક વખત અમદાવાદ જવાનું થયું. યુવાનોની એક સભા અંગે ગાંધીજીને મળવાનું થયું. કુશળ વર્તમાન પુછાયા બાદ ગાંધીજીએ પૂછ્યું: ‘‘ક્યાંથી આવો છો?' “વડોદરાથી કૉલેજના પ્રતિનિધિ તરીકે આવું છું.' “શા આધારે આમ કહો છો ? કશો કાગળ આણ્યો છે?''
“બાપુજી, આ પ્રશ્ન ત્યારે જ ઉપસ્થિત થાય કે જ્યારે કોઈ ફરિયાદ કરતું આવે કે આ અમારો પ્રતિનિધિ નથી. જંગલમાં સિંહનો કોણ અભિષેક કરે છે ? એ તો સ્વાભિષિક્ત જ હોય છે.''
આવા આત્મવિશ્વાસથી ભરેલા જવાબો સાંભળી ગાંધીજી પાંડુરંગ વળામે સામે જોઈ રહ્યા અને સહર્ષ બોલ્યા: ‘‘આવા આત્મવિશ્વાસથી ઊભરાતા એકસો જુવાનિયા મળે તો સ્વરાજ હાથવેંતમાં છે.''
૧ ના
