________________
પ્રાર્થના
૪૫
ધ્યાનમાં જપાતા જપ ઉપર ભાર રાખવાનો નથી, ચિત્તનું લક્ષ તો જ્યારે પૂરી લીનતા અનુભવાય ત્યારે અંદરની જે ચેતના છે એ અનુભવવામાં રાખવાનું છે. ધ્યાન પૂરું થયા પછી જે ઘૂમરીને એકાગ્રતા જેવું રહે છે એનાથી જપ, ધારણાનો ભાવ ઊંડા હૃદયમાં ઉતારવો.
ધ્યાન શરૂ કરતી વેળા જપનો આશ્રય લઈ શકો. પણ તેના પર ઝોક દીધા વિના પછી તેનો આગ્રહ ન હોય, ખરેખરી સર્જનાત્મક શક્તિનો અનુભવ પ્રત્યક્ષ કાર્યક્ષેત્રમાં ઊતરી સર્વાંગે અંતે ન અનુભવાય ત્યાં સુધી આપણે ધ્યાનની સાધના ચાલુ રાખવાની છે. ધ્યાન માત્ર શાંત બેસી રહેવા માટે નથી. મનને નીરવતામાં પ્રગટાવવા ધ્યાન મદદરૂપ થાય છે. એ તો જોકે તાત્કાલિક લાભ છે. તેમ થતાં મનથી પરનો અનુભવ શક્ય બને છે. ધ્યાન એટલે અંતરની ખોજ.
પ્રાર્થના
પ્રાર્થના એ તો જીવનનો પ્રત્યક્ષ સહારો છે. જીવનને યોગ્ય બળ, પ્રેરણા, સહાનુભૂતિ, ધીરજ, હિંમત એવું એવું પ્રાર્થનામાંથી મળી રહે છે. જો પ્રાર્થનાની કળા સાધકને સાંપડી હોય તો જેમ શરીર સાફ રાખવા સારુ નિયમિત નાહવાનું છે, તેમ અંતઃકરણને સ્વચ્છ ને શુદ્ધ રાખવા પ્રાર્થના છે. પરંતુ તે સ્વયં ઊર્મિથી ને ભાવનાથી થવી જોઈએ. પ્રાર્થના જીવને તેજસ્વી બનાવે છે. પ્રાર્થના એ કંઈ ભૂલી ભૂલી લાગણીની અભિવ્યક્તિ નથી, પરંતુ લાગણીને યોગ્ય પ્રકારનો આકાર
