________________
૫૪
સાધુ વાસવાણી અને તું તો મારી પાસે જ હો છો. કેવું ભવ્ય ! હું તારી સામે જોવા જાઉં છું અને તને મારી બાજુમાં જ ભાળું છું.' પૂર્વ અને પશ્ચિમના મહાન ઋષિઓ અને સંતોએ ધર્મનો સાર પ્રેમ છે, ભાઈચારો છે, ગરીબગુરબાની સેવા છે એમ કહ્યું જ છે. સંત જૉન કહે છે, ““ઈશ્વર પ્રેમ છે, જે પ્રેમમાં વસે છે તે ઈશ્વરમાં વસે છે, અને ઈશ્વર તેનામાં વસે છે.'' પૂર્વ અને પશ્ચિમ બંને કહે છે કે આ પ્રેમ એટલે ઈશ્વરનો પ્રેમ તેમ જ માનવ માટેનો પ્રેમ. ઈરાનનો સૂફી કવિ ગાય છે, જેનું પહેરણ પ્રેમને કારણે ફાટ્યું છે તેના પર ઈશ્વરે અનુગ્રહ કર્યો છે. ' સંત સર્બિયાને કોઈએ પૂછ્યું, “સારામાં સારી પ્રાર્થના કઈ ?' તેણે જવાબ આપ્યો, ““સારાં કૃત્યો સારામાં સારી પ્રાર્થના છે.'' સંત તુલસીદાસ કહે છે, ““ધર્મનું મૂળ અનુકંપામાં છે, પાપનું મૂળ અભિમાનમાં છે.' બધાય ધર્મ સૈકાઓ પહેલાં થઈ ગયા છે.
તમે સૌ એક જ ઝાડનાં ફળ છો. એક જ શાખાનાં પાંદડાં છો. માટે જ જિસસે વારંવાર કહ્યું છે, “તમારી સાથે માણસો જેવો વર્તાવ રાખે તેમ ઈચ્છતા હો તેવો તમે તેમના પ્રતિ દાખવો.' કૉફ્યુશિયસ આ જ સત્ય કહે છે, ““તમારી સાથે કોઈ જે વ્યવહાર ન કરે તેમ ઈચ્છતા હો તે વ્યવહાર તમારે તેની સાથે આચરવો જોઈએ નહીં.'' અને મહાભારત કહે છે સાંભળો, “તમને જે કંઈ કરવાથી દુઃખ થાય તે બીજાને માટે ન કરશો.''
કૃષ્ણનો સદ્દભાવ, બુદ્ધની મૈત્રી અને ઈશુ ખ્રિસ્તનો પ્રેમ માનવજાતને એક કરો !
