________________
સિદ્ધાંત-સ્વરૂપ સાહિત્યસુધા ૪૯ હતું. સ્વરૂપની ડાબી બાજુ સ્વામિનીજી અને જમણી બાજુ ચંદ્રાવલીજી બિરાજે છે. ગૌરવર્ણનું સ્વરૂપ ચતુર્ભુજ છે. એક જમણો હસ્ત ઊંચો છે. ગિરિરાજ ધારણ કર્યો છે. બીજો જમણો અને વામ હસ્તમાં વેણુ છે અને ચોથા વામ હસ્તમાં શંખ છે. આ સ્વરૂપ ગોકુલમાં બિરાજે છે.
શ્રી ગોકુલચંદ્રમાજી શ્રી ગોકુલચંદ્રમાજીનું સ્વરૂપ શ્રી ગુસાંઈજીએ પોતાના પાંચમા પુત્ર શ્રી રઘુનાથજીને વહેંચણીમાં પધરાવી આપ્યું હતું. સ્વરૂપનું વર્ણન અને ઇતિહાસ આ પ્રમાણે મળે છે કે મહાપ્રભુજીના સેવક મહાવનમાં રહેતાં એકા ક્ષત્રાણીને યમુનાજીમાંથી મળેલ. આ સ્વરૂપ મહાપ્રભુજીને ત્યાં પધરાવ્યું. મહાપ્રભુજીએ પોતાના સેવક નારાયણદાસને આ સ્વરૂપસેવા પધરાવી આપી હતી. પણ નારાયણદાસ ઉંમર થતાં અશક્ત થયા. અને આ સ્વરૂપ શ્રી ગુસાંઈજીને ત્યાં પાછું પધરાવ્યું.
સ્વરૂપ દ્વિભુજ શ્યામવર્ણનું છે. વેણુનાદ કરતું લલિતત્રિભંગ મહા રાસલીલાનું આ સ્વરૂપ છે. આ સ્વરૂપ કામવનમાં બિરાજે છે.
શ્રી મુકુન્દરાયજી શ્રી મુકુન્દરાયજીનું સ્વરૂપ મહાપ્રભુજીને યમુનાજીમાં યમુનાષ્ટકનો પાઠ કરતાં “મુકુન્દરતિ વર્ધિની' પદનો ઉચ્ચાર કરતી વખતે શ્રીમહાપ્રભુજીના જનોઈને વળગીને બહાર આવેલ છે. આ સ્વરૂપ શ્રીનાથજીની ગોદમાં ઘણો સમય બિરાજ્ય જે ,
