________________
સંત કબીર ભાગવતો શ્રી રામાનંદ સ્વામીના શિષ્યો થયા તેનો ઉલ્લેખ તે પુસ્તકના પૃષ્ઠ નવ ઉપર છે કે બ્રહ્માજી અનંતાનંદ થયા, શંકરજી સુખાનંદ, નારદજી સુરસરાનંદ, સનકુમાર નરહરિયાનંદ, કપિલ યોગાનંદ, મનુ પીપા, પ્રહલાદ કબીર, જનક ભાવાનન્દ, ભીષ્મપિતામહ સૈનાજી, બલિરાજા ધનાજી, શુકદેવ ગાલ્વાનંદજી અને ધર્મરાજ રૈદાસજી નામથી થયા.
જ્ઞાની મુક્ત પુરુષો આચાર્યરૂપે કલ્પપર્યત સંસારના જીવોના ઉદ્ધાર માટે વિચરતા રહે છે. તેઓ સ્વેચ્છાએ જ્યારે પ્રકટ થવા ઈચ્છે છે ત્યારે પ્રકટ થાય છે. તેમને માતાના ગર્ભમાં આવવાની આવશ્યકતા હોતી નથી. જેમ નૃસિંહ અવતાર સ્તંભમાંથી પ્રકટ થયો તેમ સ્વયંસિદ્ધ અમરજ્ઞાની પુરુષો પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે પ્રકટ થાય છે. તેમનું પ્રાકટ્ય સંપ્રદાયમાં પ્રસિદ્ધ માન્યતા પ્રમાણે સંવત ૧૪૫૫માં થયું. પરંતુ કેટલાક પ્રસિદ્ધ વિદ્વાનોએ તેમનો પ્રાદુર્ભાવ તેથી પહેલાં માનેલો છે. વળી મહારાષ્ટ્રના ' સંતોના સાહિત્યના આધારે તો તેમને સમય સંવત ૧૨૫પથી ૧૫૭૫ સુધીનો વૈશ્નવ કબીર'ના લેખક શ્રી સ્વામી યોગીરાજ ગોવત્સજીએ માનેલો છે. તેમણે દક્ષિણ ભારતના પ્રસિદ્ધ પૈશાચી ભાષાના ગ્રંથ ‘પ્રસંગ પારિજાત'નાં ઉદ્ધરણોથી તેમની માન્યતાને પુષ્ટિ આપેલી છે. મહારાષ્ટ્રના પ્રસિદ્ધ સંત સદગુરુ શ્રી જ્ઞાનેશ્વર મહારાજ તથા શ્રી નામદેવજી તથા સંત શ્રી જનાબાઈ સમકાલીન હતાં. સંત શ્રી જનાબાઈએ તેમના અભંગમાં શ્રી કબીર સાહેબનો ઉલ્લેખ કરેલો છે? ‘અભંગ બોલતા રંગ કીર્તની ભરલા,
પ્રેમાનિ છંદ વિઠ્ઠલ નાચું લાગલા.
