________________
સહજાનંદ સ્વામીના ઉપદેશો
૩૯ અસંખ્ય જીવોનું કલ્યાણ કરવારૂપ અવતારકાર્ય સિદ્ધ કરે છે. ભાગવતધર્મનું સ્થાપન, પોષણ અને પ્રવર્તન એ અવતારકાર્ય સમાપ્ત કરવા સહજાનંદ સ્વામીએ પૂર્વભૂમિકા રૂપે “પંચવર્તમાન”, “એકાદશનિયમ', અને “આહારશુદ્ધિને પોતાના ઉપદેશમાં અગ્રસ્થાન આપેલું છે.
વર્તન કરવાની પદ્ધતિ એટલે વર્તમાન. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયમાં પ્રવેશ કરનાર સર્વ મુમુક્ષુઓને વર્તન' કરવાનું હોય છે. વર્તમાન પાળવાનાં હોય છે. આ સંપ્રદાયમાં પ્રવેશ થતાં પહેલાં થઈ ગયેલા અયોગ્ય વર્તનનું સાચા સપુરુષ આગળ નિવેદન કરી, યથાશાસ્ત્ર પ્રાયશ્ચિત્ત માગી લઈ, ચાલુ વર્તમાન કામ શુદ્ધ વર્તન કરવાની ખાતરી આપી, ભવિષ્યમાં શ્રદ્ધાપૂર્વક તેવું વર્તન ચાલુ રાખીશ એવી પ્રતિજ્ઞા તેનું નામ વર્તમાન. વર્તન કરવાની કોઈ પ્રતિજ્ઞા લે ત્યારે સંકલ્પ મુકાવવાનો વિધિ કરવામાં આવે છે. ‘‘કાળ માયા, પાપકર્મ તથા યમદૂતના ભય થકી મુક્ત થવા શ્રીકૃષ્ણદેવને શરણે આવ્યો છું ને ભગવાન મારું રક્ષણ કરો.'' આ મંત્રનો ઉચ્ચાર મુમુક્ષુએ કરવાનો હોય છે. જે વર્તમાન ગ્રહણ કરે તે આ સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયનો અનુયાયી થઈ શકે.
વર્તમાન પાંચ છે. ગૃહસ્થાશ્રમી તથા ત્યાગાશ્રમીઓનાં ભિન્ન ભિન્ન વર્તમાન કહેલાં છે. પ્રથમ ગૃહસ્થોનાં પંચવર્તમાન આપણે જોઈએ : (૧) દારૂ ન પીવો (૨) માંસભક્ષણ ન કરવું (૩) ચોરી ન કરવી (૪) વ્યભિચાર ન કરવો (૫) વટલાવું નહીં. ગૃહસ્થોએ આ પાંચનો ત્યાગ કરવાનો હોય છે. ત્યાગાશ્રમીએ આ પાંચ ઉપરાંત નિષ્કામ, નિલભ, નિર્માન,
