________________
| સહજાનંદ સ્વામી આ સાધનોથી જીવનશુદ્ધિ થઈ. અપકાર કરનારનું પણ કલ્યાણ થાય એ માટે સાધુઓએ પ્રાર્થના કરી.
સહજાનંદ સ્વામીએ નવાં સાધનો દ્વારા સમાજમાં અને પ્રજાજીવનમાં પરિવર્તન કર્યું. તે નીચે મુજબ છે:
૧. પહેલું સાધન વાત પદ્ધતિ'. વ્યાખ્યાન નહીં પણ વાત કરતા હોઈએ એ રીતે વાતો કરવાની ઉપદેશપદ્ધતિ શરૂ કરી. સત્સંગના સાહિત્યની નોંધ થઈ છે. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયનો મુખ્ય ગ્રંથ વવનામૃત વાત પદ્ધતિએ જ રચાયો છે.
૨. બીજું સાધન ગીતો અને કીર્તનો. જીવનના પ્રસંગને અનુલક્ષીને ભાવવાહી ગીતો લખાયાં છે. રાસ, ગરબા, ફાગ, ફટાણાં, કથા, કીર્તન, આરતી, ભજનો વગેરે દરેક પ્રકારનાં ગીતો એમના સમયમાં ચાયાં છે.
૩. ત્રીજું સાધન ઉત્સવો. તહેવારો આનંદપૂર્વક ઊજવાય એ માટે આયોજન કરવામાં આવતું. હોળીના પ્રસંગે લોકો રંગ અને ગુલાલ ઉડાડતા. રંગની પિચકારીઓથી ઘેરાઈ એક વાર સહજાનંદ સ્વામી લીમડાના ઝાડ પર ચડી ગયેલા. આ પ્રસંગનાં ગીતો પણ ગવાય છે.
૪. ચોથું સાધન મંદિરો. સ્ત્રીઓ અને પુરુષો માટે કથા, પૂજા વગેરે માટે જુદી વ્યવસ્થા કરી અને ગામે ગામે મંદિરો રચાવ્યાં.
ત્યાં સૌ સ્નાન કરતાં, પૂજા કરતાં, કથા સાંભળતાં, દર્શન કરતાં. મંદિરમાં જે લોકો ધર્માદા આપે એની વ્યવસ્થા થતી.
૫. પાંચમું સાધન સાધુઓ. ત્યાગ અને ભકિતવાળા નવા સાધુઓ તેમણે તૈયાર કર્યા. તેઓ ગામડે ગામડે ફરતા. લોકોનો સંપર્ક સાધતા અને ધર્મનો ઉપદેશ આપતા.
