________________
સહજાનંદ સ્વામી
માર્ગદર્શન આપવું જોઈએ એમ તેઓ કહેતા. તેમણે ખોટા ખર્ચાઓ દૂર કરવા માટે માર્ગદર્શન આપ્યું. તેઓ કહેતા કે અનુયાયીઓ જેટલા શુદ્ધ અને પવિત્ર તેટલી સંસ્થા ઊજળી.
જન્માષ્ટમી, વસંતપંચમી, એકાદશી વગેરે ઉત્સવોની ઉજવણી ધામધૂમથી થતી. હુતાશનીને પણ આનંદનું પર્વ બનાવી દીધું હતું. આથી મોટા સમુદાયમાં વ્યવસ્થા કરવાની વહીવટી કળા ખૂબ વિકસી. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયના સાધુઓ આજે પણ ગમે તેવી મોટી સંખ્યામાં એકઠા થયેલા માનવસમુદાયની ઉત્તમ વ્યવસ્થા કરવામાં ઓછા નહીં ઊતરે.
કર્મ અને પુનર્જન્મની માન્યતા તેમણે સ્વીકારી છે. અવતારવાદ તેમને માન્ય અને સ્વીકાર્ય છે. હિંદુ ધર્મની વિશાળ ભાવનાનું પોષક પંચાયતનનું-વિષ્ણુ, શિવ, પાર્વતી, ગણપતિ અને સૂર્ય, એ પાંચેનું પ્રતિપાદન કર્યું છે. સહજાનંદ સ્વામીએ પોતે બંધાવેલ મંદિરોમાં સૂર્યનારાયણ, સિદ્ધેશ્વર મહાદેવ, લક્ષ્મીનારાયણ, રાધાકૃષ્ણ, રેવતી-બલરામ, નરનારાયણ તથા હનુમાનજી અને ગણપતિનાં સ્વરૂપો પ્રતિષ્ઠિત કર્યાં છે. ઋષભદેવજી, દત્તાત્રેય, સીતારામ અને કાર્તિકેયની તેમણે પ્રશંસા કરી છે. માર્ગમાં શિવાલયનાં દેવમંદિરો આવે તો આદરપૂર્વક તે દેવને નમસ્કાર કરવાની આજ્ઞા તેમના આશ્રિતજનોને કરી છે.
૨૨
સર્વ તીથો, આચાર્યો અને દેવોનો મહિમા તેમણે સ્વીકાર્યો છે. વેદોક્ત અહિંસામય યજ્ઞો તેમણે કર્યા છે. કોઈ ગુરુદેવ, આચાર્ય કે તીર્થનું તેમણે ખંડન કે નિંદા કરેલ નથી. આ સંપ્રદાય ‘ઉદ્ભવ વૈષ્ણવ સંપ્રદાય’, ‘શુદ્ધ વૈષ્ણવ સંપ્રદાય' છે.
