________________
ભોંભીતર પાંગરતું બ્રહ્મબીજ ઝીણું કાંતી શકે તે સૌના માટે કૌતુકનો વિષય હતો, પણ આ તો હતો ઝિંદાદિલ પુરુષ! સામે પડકાર આવે અને પાછો પડે તેવું કાચું દિલ એ નહોતો ધરાવતો. વળી એને તો આ ફાવતું પણ આવી ગયેલું કારણ કે રેટિયાના તારેતારની સાથે ભારતના સૌથી છેવાડે ઊભેલા માણસ દ્વારા વિશ્વાત્માની સાથે એકરૂપ થવાની સાધના પણ ચાલતી હતી.
આશ્રમમાં આવતાં પહેલાં જ ભારતીય સંસ્કૃતિના મુખ્ય ધર્મગ્રંથોનો તાગ મેળવી લીધો હતો. પરંતુ આ ગ્રંથો કંઈ એવા ગ્રંથો તો હતા નહીં કે વંચાઈ ગયા અને પછી જાય પસ્તીમાં. વધુમાં પણ વિનોબાનો જ્ઞાનયજ્ઞ તો ચાલુ જ હતો. જ્ઞાન અને કર્મની જાણે હોડ ચાલતી. આશ્રમનાં જે કાંઈ પ્રવૃત્તિકાયો હતાં તેમાં પણ અગ્રસ્થાને વિનોબા જ હોય! અને એમની ઓરડીમાં પડઘાતી વેદ-વેદાંતની ઋચાઓ એમને જ્ઞાનદીમાં પણ મોખરે જ રાખતી. વળી “મહારાષ્ટ્ર-ધર્મ' નામનું માસિક પણ તેઓ ચલાવતા. આમ આશ્રમજીવનમાં વિનોબાના ગુરુપદે જીવનલક્ષી સર્વાગી સાધના ચાલતી, જેમાં જ્ઞાન-ભક્તિ અને કર્મનો સમન્વય સાધવાનો પ્રયત્ન થયો. બાપુની જેમ વિનોબામાં પણ ‘આચરણ' સૂરજની પ્રજાની જેમ ઝળહળતું, એટલે ત્યારથી લોકોએ સ્વયંપ્રેરણાથી વિનોબાને “આચાર્યનું બિરુદ ભેટ આપ્યું. જોકે વિનોબાને મળેલાં સઘળાં બિરુદો, ભૂષણો, હંમેશાં એક હકીકત સાથે લઈને આવતાં કે આ બિરુદથી વિનોબા વિભૂષિત થાય, એ કરતાં પેલાં બિરુદો જ વિભૂષિત થતાં.
૧૯૨૨માં નાગપુરમાં ઝંડા-સત્યાગ્રહ ચાલ્યો. એકેક વ્યક્તિ સરઘસમાં ઝંડો લઈને નીકળે, પોલીસ એ જ ઝંડાની લાઠીથી
