________________
अथातो ब्रह्मजिज्ञासा
સયાજીરાવ
તરસી ધરતી! મેઘનું એક ટીપું પડ્યું ના પડ્યું અને એ ઝીલી લેતો. જ્ઞાનની અદમ્ય પિપાસા! શાળામાં તો પિતાજીની ઇચ્છા મુજબ ફ્રેંચ લેવું પડેલું, પણ સંસ્કૃત સાવ છોડી દેવાય તે તો કેમ ચાલે! વળી મા પણ ટોકનારી હતી જ, ‘‘અલ્યા વિન્યા, સવારના પહોરમાં આ યેસ ફેસ શું શરૂ કર્યું, શ્લોકો ગોખ, શ્લોકો!'' વડોદરાની એક મોટી દેણગી હતી પુસ્તકાલય. વિનાયકે મિત્રમંડળી સહિત આ પુસ્તકાલયનો ખૂબ લાભ લીધો. બાળપણમાં જેટલી લીલા ઘરમાં કરી છે, તેટલી જ લીલા આ પુસ્તકાલયમાં અને દોસ્તો સાથે શેરીમાં પણ થઈ છે. ખૂબ વાંચ્યું! જૂના મરાઠી સાહિત્યમાંથી તારવી તારવીને મલાઈ જેવું ઉત્તમ બધું હજમ કરી દીધું. મોરોપંતની ‘આર્યાભારત’ અને ‘કેકાવલી’ તો ફરી ફરી વાંચી. આ બધાં ઉપરાંત ગણિતનું જ્ઞાન પણ અત્યંત તેજસ્વી હતું. એમનાં ત્રણ પ્રિય પુસ્તકોમાં પહેલી છે ગીતા, બીજી છે ઈસપનીતિની કથા અને ત્રીજી આવે છે યુલિડની ભૂમિતિ. એમનું આખું જીવન ગણિત પર મંડાયેલું છે.
પિતા નરહર ભાવે ખૂબ સ્વમાની, અક્કડ, વ્યવસ્થાના આગ્રહી અને વૈજ્ઞાનિક. શિસ્ત તો જોઈએ જ. સોળ વર્ષ સુધી વિનાયકને કાયમ સવાર પડે અને સૂરજ ઊગે તેમ પિતાની પરસાદી મળતી રહી. રોજ કાંઈક ને કાંઈક ભૂલ નીકળે જ; અને માર પડે, પણ સોળમે વર્ષે એમણે જ સામેથી એ બંધ કરી દીધું. પ્રાપ્તે તુ પોડજે वर्षे પુત્રમ્ મિત્રમિત્ર આચરેત્! મામાં ભક્તિ ભરી હતી, તો પિતામાં ભર્યું હતું વિજ્ઞાન. કળા પણ હતી. એટલે જ સુવ્યવસ્થિત, શિસ્તબદ્ધ જીવનના તેઓ આગ્રહી હતા. એમના પોતાના જીવનમાં પણ સાદાઈ, સંયમ, નિયમિતતા અને સાતત્યનું
મ.વિ.ભા. -૩
-
