________________
સત્યાગ્રહ અહિંસાનું શસ્ત્ર
૪૧
પત્ર પણ લખે છે કે તમે પણ અમારી જેમ અહિંસક રીતે લડો. પરંતુ વાઇસરૉયે આ પત્ર હિટલર સુધી પહોંચવા ન દીધો. ખબર નથી કે એ પહોંચ્યો હોત તો એનો હૃદયપલટો થયો હોત કે નહીં. પણ યુદ્ધમાં ભાગીદારી ન નોંધાવવા બદલ અંગ્રેજ સત્તા ચિડાયેલી હતી. ભારતના ભોગે આ લડાઈ પૂરજોશમાં ચાલતી હતી ત્યાં જાપાને અમેરિકા અને ત્યાર પછી રંગૂન પર હુમલા કર્યાના સમાચાર આવ્યા. આપણા દેશને અંગ્રેજો આઝાદ ન કરે તો મહાયુદ્ધમાં અંગ્રેજોને મદદ ન કરવાનો ગાંધીજીનો નિર્ણય હતો, પણ જોયું કે મહાયુદ્ધના ભડકા હિંદનો સર્વનાશ કરી રહ્યા હતા. આથી અસહકારના આંદોલન પછી ૧૯૪૨માં ગાંધીજી છેવટે અંગ્રેજોને ‘હિંદ છોડો'નું આવાહન આપે છે અને સમગ્ર ભારતમાં એનો જોરદાર અણધાર્યો પ્રત્યુત્તર મળે છે.
‘હિંદ છોડો' આંદોલન દરમિયાન દેશમાં સારી પેઠે હિંસક પ્રવૃત્તિઓ પણ થાય છે. રેલના પાટા ઉખાડવામાં આવ્યા, ટેલિફોનના તાર કાપવામાં આવ્યા, ખૂનખરાબી પણ સારી પેઠે થઈ. ભૂગર્ભ-પ્રવૃત્તિઓ પણ થઈ. ગાંધીજી સહિત સૌ અગ્રગણ્ય નેતાઓ તો જેલમાં પહેલેથી જ ધકેલાઈ ગયા હતા. પરિસ્થિતિ કોણ સંભાળે ? સરકારે તો બધાં તોફાનોનો ટોપલો ગાંધી પર ઢોળ્યો. ગાંધીજીએ કેટલાક નેતાઓને છોડવાની વાત મૂકી પણ સરકારે તે ન સ્વીકારી, પરિણામે ૨૧ દિવસના ઉપવાસ કરી આવી પડ્યા ! આ વખતે ગાંધીજી યરવડા જેલમાં હતા. '૪૨ના ‘હિંદ છોડો' આંદોલનમાં થયેલાં હિંસક તોફાનોથી બાપુ જાણે સળગતી ચિતા ઉપર બેસી ગયા હતા, તો બીજી બાજુ લંડનની મહાસત્તા પણ ભારતનો જાગેલો લોકજુવાળ જોઈ
-
