________________
મહાત્મા ગાંધીજી અહીંથી.' મોહન ત્યાંથી નાસી છૂટે છે. ચિત્તમાં નબળાઈ પડી છે, નર્યા માણસ હોવાની પ્રકૃતિ પણ ભારોભાર પડી છે. અત્યાર સુધી પત્ની સાથેના સંસર્ગમાં પ્રકૃતિ સંતોષાઈ જતી. પણ દૂર પરદેશમાં પરસ્ત્રી જોઈને વિકારવશ થયાનો અને એની સાથે રમત રમવાની ઈચ્છા થયાનો આ પહેલો પ્રસંગ ! પરંતુ સમયસર ઘંટ વાગે છે! કોઈક સતત ઉગારી રહ્યું છે, કોઈક સતત ચેતવી રહ્યું છે, કોઈક સતત આંગળી પકડીને આગળ ને આગળ, ખૂબ આગળ લઈ જઈ રહ્યું છે. વિકારવશતાના બિંદુથી સર્વેન્દ્રિય બ્રહ્મચર્ય સુધીની દીર્થયાત્રાના પ્રવાસ માટે કોઈક જાણે મોહનને તૈયાર કરી રહ્યું છે.
આ “કોઈક' સાથે કોઈ ખાસ ગાઢ દોસ્તી તો નથી. પણ એને જે કાંઈ પ્રાર્થનારૂપે કહેવાય છે તેનું “ઉગમસ્થાન કંઠ નથી, પણ હૃદય છે'. બસ, આટલી જ હકીકત, આટલી જ વાસ્તવિકતા, અને જેને પ્રાર્થના થાય છે તે પ્રભુ ધીરે ધીરે પોતાની પ્રભુતાની આભા વીસમી સદીમાં જન્મેલા આ મોહન પર એટલી બધી છવાવા દે છે કે એના જીવનાને આપણે પ્રશ્ન પૂછી બેસીએ કે આ તે પૃથ્વીપુત્ર કે અમૃતપુત્ર?
૨. સતની ચાખડીએ ચઢાણ
સપનાંની વણજાર ચિત્તમાં સંઘરીને થનગનતો બૅરિસ્ટર યુવાન ૧૮૯૧માં ભારત પાછો ફરે છે. પરંતુ બૅરિસ્ટરીની પરીક્ષા આપવી એક બાબત છે અને બૅરિસ્ટરીના પ્રત્યક્ષ ક્ષેત્રમાં ફતેહ મેળવવી તે બીજી બાબત છે. પ્રત્યક્ષ કર્મ ક્ષેત્રમાં મોહનદાસ
