________________
૪૬
ભગવાન મહાવીર આકાશ-જળ ઉપર અગ્નિ-વાયુ-ઝાકળ વગેરેનું અવલંબન કરી જવા-આવવાની શક્તિ, સામાને બાળી નાખવાની કે તેવી શક્તિને શાંત કરવાની શક્તિ, શરીરને નાનું-મોટું કે હલકું-ભારે કરવાની શક્તિ કે વશીકરણ-અંતર્ધાન વગેરેની શક્તિ. તીર્થકરને આ લબ્ધિ કરતાં ક્યાંય ચઢી જાય તેવા આડત્રીસ અતિશયો પ્રાપ્ત થાય છે. એ બધામાં વિગતે જવું અપ્રસ્તુત છે. આપણી દષ્ટિએ તો મુખ્ય ચીજ છે ચિત્તશુદ્ધિ. શુદ્ધિને પરિણામે જે સિદ્ધ થાય તે જ અમૂલી સિદ્ધિ. શુદ્ધિ અને પ્રભુતાને ગાઢ સંબંધ છે. કહેવાયું જ છે કે cleanliness is next to Godliness. આ શુદ્ધિ, સ્વચ્છતા કેવળ બાહ્ય નથી. અંતર્બાહ્ય બંને પ્રકારની સ્વચ્છતા, શુદ્ધતા ચિત્તને પ્રભુતા ભણી દોરી જાય છે. તીર્થંકરનો સ્થૂળ અર્થ થાય છે તીર્થને રચનારો. જીવન સરિતાને ઓવારે પોતાના જીવનનું જે મહાતીર્થ રચી આપે તે તીર્થકર *
આશ્ચર્યની બાબત લાગે છે કે મહાવીરને પ્રથમ ઉપદેશમાં જ ૧૧ બ્રાહ્મણો શિષ્યરૂપે પ્રાપ્ત થાય છે. આ ઉપરાંત ચંદના તથા બીજી સ્ત્રીઓને પણ મહાવીર દીક્ષા આપે છે. બુદ્ધ અને મહાવીરનો આ એક દેખીતો ફરક છે. મહાવીર સ્વામીએ પ્રારંભથી જ સ્ત્રીઓને દીક્ષા આપી હતી, જ્યારે ભગવાન બુદ્ધનો પટ્ટશિષ્ય આનંદ એક સ્ત્રીને ભિક્ષુસંઘમાં લઈ આવે છે, ત્યારે બુદ્ધ કહે છે કે આનંદ, તું એક મોટું જોખમ ઉઠાવી રહ્યો છે.
* *આવું મહાતીર્થ પછી અનેકોની મલિનતા ધોવાનું અને જીવનમાં અજવાળાં પાથરવાની શક્તિ આપનારું પવિત્ર તીર્થધામ બની જાય. જૈન ધર્મમાં આવા ર૪ તીર્થંકરો થઈ ગયા. પ્રથમ તીર્થંકર ત્રાષભદેવ તો હિંદુ પરંપરાના પણ અવતારી પુરુષ મનાય છે. મહાવીર સ્વામીને ચરમ તીર્થકર - અંતિમ તીર્થકર તરીકે સ્વીકારવામાં આવે છે.
