________________
કૈવલ્યપ્રાપ્તિ
૪૩
માર્ગ કોઈ જીવને સંસારસાગર તરવામાં કામ આવશે કે નહીં એવી શંકા એમના ચિત્તમાં જાગે છે. આના કરતાં એકાંતવાસ સારો એવું પણ કદાચ એમના ચિત્તમાં જાગ્યું હોય, પણ આમ થોડા સાશંક થઈ અપાપા નગરીમાં પાછા ફરે છે. એ વખતે ત્યાં સોમિલ નામના ધનાઢ્ય બ્રાહ્મણે યજ્ઞકર્મ માટે અગિયાર વિદ્વાન દ્વિજોને નિમંત્ર્યા હતા. મહાવીર સ્વામી પાસે આટલા બધા લોકોને જતા જોઈ તેમાંના ઇંદ્રભૂતિ નામના એક બ્રાહ્મણને આ સાધુને ચકાસવાનું મન થયું. પોતાના પાંડિત્યપ્રભાવથી મહાવીરને માત કરવાના ઇરાદાથી પોતાના શિષ્યવૃંદ સાથે એ આવી પહોંચ્યો. પણ મહાવીરની શાંત, જ્ઞાનગંભીર અને તેજસ્વી મુખમુદ્રા જોઈ થોડો છોભીલો પડી ગયો. તેમાં એને જોતાવેત મહાવીરે કહ્યું: ‘‘પધારો ઇન્દ્રભૂતિ !'' એટલે તો એ સાવ દિગ્મૂઢ થઈ ગયો. પણ વળી અહમે માથું ઊંચકયું કે મારું નામ તો સર્વત્ર ફેલાયેલું છે એટલે ઓળખતા પણ હોય. મારા મનમાં જે મુખ્ય સંશય છે તેને પકડી પાડે તો એમની મહત્તા સ્વીકારું. ત્યાં મહાવીર બોલ્યા, ‘‘હે બ્રાહ્મણ ! તારા હૃદયમાં જીવ છે કે નહીં એ બાબત સંશય છે પણ હું તને કહું છું કે જીવ છે જ. ચિત્ત, ચૈતન્ય, વિજ્ઞાન, સંજ્ઞા આદિ લક્ષણોથી તે પ્રત્યક્ષ જાણી શકાય છે. તે જો ન હોય તો પુણ્ય-પાપનું પાત્ર જ ક્યાં રહે?''
અને ગૌતમ ઇન્દ્રભૂતિ અભિભૂત થઈને મહાવીરના ચરણ પકડી લે છે, ‘‘પ્રભુ ! મારું શરણું સ્વીકારો. આજથી તમે જ મારા ગુરુ !'' . પછી તો બાકીના બધા બ્રાહ્મણો મહાવીરને માત કરવા કમર કસી આવતા ગયા અને અંતે એમનું શરણું સ્વીકારતા ગયા. અગિયારે બ્રાહ્મણો સાથેનો છિન્નસંશયી સંવાદ ખૂબ મજાનો છે. જીવનના મૂળભૂત પ્રશ્નોની ચર્ચા તેમાં આવરી
