________________
૩૪
ભગવાન મહાવીર તુચ્છકારથી પોતાની દાસીને કહે છે કે, “આને કાંઈક આપીને વિદાય કર.'' દાસી તો લાકડાની પાલીમાં અડદના બાકળા લાવીને આપે છે.
આમ ક્યાંક દેવોને પણ દુર્લભ તેવાં માનપાન તો ક્યાંક વળી કૂતરાનાંય ન થતાં હોય તેવાં હડહડતાં અપમાન થતાં રહે છે. પરંતુ આમાંનું કશું જ એમને અડતું નથી. પ્રશંસાના બોલ જે રીતે એમના કાનમાં પ્રવેશ્યા વગર જ સરી પડે છે, એ જ રીતે ગાળાગાળી પણ અંદર પ્રવેશી શકતી નથી. આ તો બધી એકદમ બહિર્જગતની ચીજ. એ જે જગતમાં રહેતા તે તો આ બધાથી ખૂબ દૂર, ખૂબ ઊંડું, ખૂબ ભીતર હતું. દેહ પર થતાં કષ્ટો પરિતાપોના સંદેશા એટલું લાંબું અંતર કાપીને અંદર પહોંચી શકે એવું એમનું ગજું નહોતું. મહાવીરમાં “પ્રતિકાર' નહીંવત્ છે, મહદંશે ‘સ્વીકાર'ની ભૂમિકામાં જ એ રમમાણ છે. રસ્તા ઉપર ચાલતી વખતે એમની નજર સામે જ રહેતી. પુરુષની લંબાઈ જેટલા ઉપર દષ્ટિ રાખી, આડુંઅવળું જોયા સિવાય ચાલતા. મોટા ભાગે અંતર્મુખ જ રહેતા. કોઈ બોલાવે તો નાછૂટકે ટૂંકો જવાબ વાળતા. “હું ભિક્ષુ છું' - એટલી જ ઓળખાણ આપતા. નગ્ન સાધુને જોઈ છોકરાઓ પીછો કરતા અને બૂમો પાડતા પાડતા માર પણ મારતા.
કોઈ વાર ઉજ્જડ ઘરોમાં, વેરાન બગીચાઓમાં તો ક્યારેક લુહારની કોઢોમાં કે પરાળના ઢગલા વચ્ચે રહેતા. રાતે પૂરી ઊંઘ કદી લેતા નહીં. જ્યાં બીજા લોકોનો પણ ઉતા હોય ત્યાં કદી કોઈની સાથે હળતા ભળતા નહીં. કોઈ પ્રણામ કરે તો તેના તરફ પણ નજર કરતા નહીં. હંમેશાં એમની સમદષ્ટિ રહેતી. પથ્થર કે ફૂલની વર્ષા એમના શરીર માટે ભલે ભિન્ન હોઈ શકે, બાકી એમના ચિત્તમાંથી એ ભેદની ભીંત ભાંગી ચૂકી હતી.
