________________
૩૦
ભગવાન મહાવીર કરી. ગામલોકોનો ભ્રમ ભાંગે છે. કશી મહેનત કર્યા વગર ઝાણું મેળવી લેવાની દાનતમાંથી આવા ચમત્કારો પ્રત્યે આકર્ષણ થતું હોય છે. હૃદયને ચોખ્ખું કરવાની કોઈ ખેવના એમાં હોતી નથી. પણ દરેક માણસ પોતપોતાના સ્તરે જીવતો હોય છે.
ચાત્રા તો આગળ ધપતી જ જાય છે. દિવસો ઉપર દિવસો ઉમેરાતા જાય છે અને સાધુની સાધુતા પર સાધનાના સંપુટ ચઢતા જ જાય છે. આ સાધક તો છે જીવનશોધક. જીવનનાં સનાતન સત્યોને વધુ ને વધુ આત્મસાત્ કરવા તેની યાત્રા ચાલે છે. ધર્મ એનો પ્રાણ છે. એને માટે આ ધર્મ પોતાના પ્રાકૃત સ્વરૂપનું સદંતર રૂપાંતર કરનારું પરમ વિજ્ઞાન છે. એ ધર્મ એને સાધવો છે, જે એને પોતાના મૂળ સ્વરૂપમાં સ્થિર કરી દે.
પ્રાકૃતમાંથી સંસ્કૃતિની ઘાટીઓમાંથી પસાર થઈ છેવટે મૂળ સુધી પહોંચાડવાની યાત્રાના સાધનરૂપે મહાવીરને “તપ” નામની પ્રક્રિયા આવી મળી છે. મહાવીર સ્વામી માટે તપશ્ચર્યા એ જીવનવિકાસની મુખ્ય પ્રક્રિયા છે. જેમ ધરતીનું ગુરુત્વાકર્ષણ છે, તેમ માટીના બનેલા આ દેહનું પણ ગુરુત્વાકર્ષણ હોય છે, જે પ્રાણને પ્રકૃતિથી ઉપર ઊઠવા દેતું નથી. આ શારીરિક મર્યાદાને લાંધી જવા માટે, દેહના ગુરુત્વાકર્ષણની આ પકડમાંથી છૂટી જવા માટેનું એક જ સાધન છે, અને તે છે તપ. આ તપનું પહેલું સૂત્ર છે. શરીર સાથેનું તાદાત્મય છોડવું. “હું આ દેહ નથી' એવી આત્મપ્રતીતિ. આ થયું નિષેધક સૂત્ર. ત્યાર પછી આવે છે, વિધાયક સૂત્ર “હું છું આત્મા’. દેહ સાથેનું તાદાઓ તોડી, આત્મા સાથેનું તાદામ્ય સાધવાની બેવડી પ્રક્રિયામાં મહાવીરે તપને અત્યંત ઉપયોગી સાધન ગણાવ્યું છે.
એટલે જ મહાવીર સ્વામીની સાધના એટલે પોપૂત સાધના. એમનો સાધનાકાળ તપશ્ચર્યાની પરાકાષ્ઠાઓ ઉલ્લંઘી જાય છે.
