________________
હિંદુ ધર્મનું હાર્દ આપ્યો કે, “પોતાના ધર્મનું પાલન કરવાથી આ ઋણ અદા કરી શકાય. પણ દેહધારી પોતાના ધર્મનું પાલન પૂરેપૂરું કરવાને સમર્થ નથી, અને તેથી તેને માથે ઈશ્વરનું રણ કાયમ ઊભું જ રહે છે.''
બિનવંધુ, ૨૮-૭-૧૯૪૬, પા. ર૩૯
૩૬. પરમેશ્વર જેને હું ભજું છું
(‘પૂર્ણાહુતિ માંથી)
મારા અભિપ્રાય મુજબ આ પૂર્ણાહુતિ લાખો જનતાની પ્રાર્થનાનું ફળ છે. મારા એ દરિદ્રનારાયણોને હું ઓળખું છું. ચોવીસે કલાક મને એમનું રટણ છે. સવારે જાગતાં ને રાત્રે સૂતાં એમનું જતન એ જ મારું ભજનપૂજન છે. કારણ એ મૂંગા દરિદ્રનારાયણોના અંતરમાં વસતા પ્રભુ સિવાય બીજા ઈશ્વરને હું નથી ઓળખતો. તેમને એ અંતરજામીની ઓળખ નથી, મને છે. અને હું એ જનતાની સેવા વાટે જ પરમેશ્વરને સત્યરૂપે કે સત્યને પરમેશ્વરરૂપે ભજું છું.
નિર્વધુ, ૧૨-૩-૧૯૩૯, પા. ૪
૩૭. મારો આશરો (તા. ૯ ઓકટોબર, ૧૯૨૪એ હિંદુ-મુસલમાન વચ્ચે ઐક્ય સ્થાપવા શરૂ કરેલા ઉપવાસના ર૦મા દિવસે ગાંધીજીએ નીચે પ્રમાણે લખ્યું :).
મારા પ્રાયશ્ચિત્ત અને મારી પ્રાર્થનાનો આજે વીસમો દિવસ છે. થોડા જ વખતમાં હું શાંતિની દુનિયા છોડી સંઘર્ષની દુનિયામાં દાખલ થનાર છું. આનો હું જેમ જેમ વધુ વિચાર કરું છું તેમ તેમ હું વધારે અસહાયતા અનુભવું છું. એકતા સંમેલને શરૂ કરેલું કાર્ય હું પૂરું કરું એવી અનેક લોકો મારી પાસેથી આશા રાખે છે. કેટલાયે એમ ઈ છે છે કે હું રાજકીય પક્ષો વચ્ચે સંપ કરાવું. હું જાણું છું કે મારાથી
