________________
સત્ય એ જ ઈશ્વર છે
અંત: કરણના અવાજને સાંભળવાનો દાવો કરે એ વાત બરાબર નથી એટલું કહેવું પૂરતું થશે. વળી, કોઈ પણ જાતની યમનિયમની તાલીમમાંથી પસાર થયા વગર આજે હરેક જણ પોતાના અંત:કરણના અવાજ મુજબ ચાલવાનો હક આગળ ધરે છે અને આજની મૂંઝવણમાં પડેલી દુનિયાને એટલું બધું અસત્ય વહેંચવામાં આવે છે કે સાચી નમ્રતાથી હું તમને એટલું જ સૂચન કરી શકું કે જેનામાં સંપૂર્ણપણે નમ્રતાનું ભાન જાગ્યું નથી તે કોઈથી સત્યની શોધ થઈ શકવાની નથી. સત્યના સમુદ્રની સપાટીની ઉપર સફળપણ તરવું હોય તો તમારે શૂન્ય બની જવું જોઈએ. આ અત્યંત આકર્ષક માર્ગ આથી વધારે આજે હું આગળ વધી શકું એમ નથી.
ર૦િ ૩ ૩
વર છે, પા. ૧૪-૮
૨૧. સત્ય એ જ ઈશ્વર છે
(ગાંધીજીના આશ્રમનાં બાળકો પરના આ પત્ર ‘સિલેફટેડ લેટર્સ' ૧માં
તા. ર૧- ૩ - ૧૯૩૨ના પત્ર નં. ૩ર તરીકે લેવાયો છે.)
ચિ.,
ઈશ્વરની મારી વ્યાખ્યાનું સ્મરણ છે કે ? ઈશ્વર સત્ય છે એમ કહેવાને બદલ હું સત્ય ઈશ્વર છે એમ કહું છું. આમ હંમેશાં મને સૂઝયું નથી. સૂઝ તો ચારેક વર્ષ પહેલાં જ પડી. પણ મારું વર્તન અજાણપણે એવી રીતે થયેલું છે. ઈશ્વરને મેં તો સત્યરૂપે જ ઓળખ્યાં છે. એક સમય એવા હતા જ્યારે ઈશ્વરની હરતી વિશે શંકા હતી. પણ સત્યની હરતી વિશે તો નહોતી જ. આ સત્ય કેવળ જડ ગુણ નહીં, પણ શુદ્ધ ચૈતન્યમય છે તે જ રાજ્ય ચલાવે છે. તેથી ઈશ્વર છે. આ વિચારની ગડ બેઠી હોય તો તમારા બીજા પ્રશ્નનો જવાબ એમાં જ આવી જાય છે. પણ ગૂંચવણ હોય તે પૂછજ. મારે સારુ તો આ અનુભવગમ્ય જેવું છે !
