________________
હિંદુ ધર્મની ખરી મહત્તા વિશેની મારી માન્યતા આવી હોવાથી હિંદુ ધર્મની ખાસ વિશેષતા અથવા ખૂબીઓ તપાસવાની મારે કશી જરૂર નથી. વાચક એટલી ખાતરી રાખે કે હું જે હિંદુ રહ્યો છું તે કાંઈ એની અનેક સુંદરતા જાણ્યા વગર ન રહી શકત, પણ એ રસુંદરતા મારા જ ધર્મમાં છે; બીજા ધર્મમાં નથી એમ જવા હું નથી બેસતાં. અને તેથી જ બીજા ધર્માનું જ્યાર હું અવલોકન કરું છું ત્યારે દીપ શોધનાર ટીકાકાર તરીકે નહીં, પણ ભકતની દષ્ટિથી; બીજા ધર્મોમાં પણ મારા ધર્મ જેવી જ સુંદરતા જવાની આશાએ અને મારા ધર્મમાં નથી એવી કોઈ સુંદરતા બીજાના ધર્મમાં જડી આવે તો તે મારા ધર્મમાં દાખલ કરવાના હતુએ જ.
બિનવંધુ, ૧૩-૮-૧૯૩૩, પા. ૧૮૦
૭. હિંદુ ધર્મની ખરી મહત્તા (“સાપ્તાહિક પત્રમાંથી – મ. દે.)
એક અમેરિકન સન્નારી એમના દેશમાં તુલનાત્મક ધર્મશાસ્ત્રનાં અધ્યાપિકા છે, તે ભારત વર્ષના ધર્મોનો સૂમ અભ્યાસ કરવાને અહીં આવ્યાં છે. એમણે ગાંધીજીને કહ્યું હતું કે હિંદુ ધર્મની ખરી મહત્તા શામાં કહેલી છે તે ટૂંકમાં ક. એ બહેને સાંભળેલું કે ગાંધીજી ‘હિંદુ ધર્મના પ્રાણ છે', એટલે તેમને મળવા આવેલાં. તે કહેવા લાગ્યાં, ‘પુસ્તિકામાંથી જેટલું મળે તે શીખવીને સંતોષ માનવો એ યોગ્ય ન ગણાય. આ જીવતા ધર્મોના સાચા પ્રતિનિધિઓને મળવું જોઈએ.
એમને જવાબ આપતાં ગાંધીજીએ કહ્યું: ‘હિંદુ ધર્મની ખરી મહત્તા એ છે કે તે માને છે કે જીવમાત્ર (માત્ર મનુષ્યો જ નહીં પણ સચેતન પ્રાણીમાત્ર) છે; એમાં એક સર્વવ્યાપી મૂળમાંથી ઉદ્ભવતા જીવમાત્રના સમાવેશ થાય છે – પછી એ મૂળને “અલ્લા' કહો, ‘ગૉડ' કહો, કે 'પરમેશ્વર' કહો. હિંદુ ધર્મમાં “
વિષ્ણુસહસ્ત્રનામ' નામનો એક નાનો ધર્મગ્રંથ છે, તેનો અર્થ ઈશ્વરનાં હજાર નામ એટલાં જ છે. એનો અર્થ એવો નથી કે ઈશ્વરનાં નામ એટલાં જ છે, પણ એનો અર્થ એ છે.
