________________
૬. એક હિંદુ હિંદુ ધર્મને જ શા સારું વળગી રહે ?
(‘સાચી અંતરદષ્ટિમાંથી)
હિંદુ ધર્મમાં એવી કઈ ખાસ સુંદરતા છે કે જે કારણે હિંદુ એ ધર્મને જ વળગી રહું?
આ સવાલ ન પૂછવો જોઈતો હતો. એ ચર્ચવાથી શું લાભ મળવાના હતો ? છતાં મારે એનો જવાબ આપે જ છૂટકો; કેમ કે મારે મન ધર્મ એટલે શું એ તો હું સ્પષ્ટ કરી શકું. ધર્મ માટે અત્યંત નજીકની
– જોકે અત્યંત અધૂરી — સરખામણી જે મને જે છે તે વિવાહની છે. વિવાહ એ કોઈ કાળ ન છૂટે એવું બંધન છે અથવા આજ સુધી એમ જ મનાતું હતું. ધર્મનાં સંબંધ એથીયે અવિભાજ્ય છે. પતિ પત્નીને અને પત્ની પતિને વફાદાર રહુ છે એનું કારણ એ નથી કે પોતાની પત્ની અથવા પોતાના પતિ તમામ સ્ત્રીઓમાં અથવા તમામ પુરુપોમાં વિશેપ પણ શ્રેષ્ઠ છે એવું અને ભાન છે. એ વફાદારીના મૂળમાં કોઈ અકળ અને અતૂટ આંતરિક આકર્ષણ હોય છે. એ જ રીતે માણસને પોતાના ધર્મ પ્રત્યે કોઈ રીતે ન તોડાય એવી વફાદારી હોય છે. અને એવી નિષ્ઠામાં જ એને સંપૂર્ણ સમાધાન મળે છે. અને જે પ્રમાણે કોઈ પણ પતિને પોતાની સ્ત્રી પ્રત્યેની વફાદારી ટકાવવા માટે બીજી બધી સ્ત્રી ઊતરતી છે, હીન છે એમ માનવાની જરૂર નથી, તે જ પ્રમાણે પોતાના જ ધર્મને વળગી રહુનાર માણસે બીજા બધા ધર્મો પોતાના ધર્મ કરતાં ઊતરતા છે એમ માનવાની જરૂર નથી. એ જ ઉપમા જરા આગળ લંબાવીએ તો એમ કહી શકાય કે પોતાની પત્ની પ્રત્યે નિષ્ઠા જાળવવા માટે એની અંદર રહેલી ઊણપ વિશે આંધળા રહેવાની જરૂર નથી, તે જ પ્રમાણે પોતાના ધર્મ પ્રત્યેની નિષ્ઠા જાળવવા માટે પોતાના ધર્મમાં રહેલી એબા પ્રત્યે આંધળા થવાની જરૂર નથી. એટલું જ નહીં, પણ જો આંધળાપણ પોતાના ધર્મને વળગી ન રહ્યું હોય પણ ખરેખરી નિષ્ઠા કેળવવી હોય તો પોતાના ધર્મમાં રહેલી ઊણપોનું તીવ્ર ભાન હોવું જ જોઈએ. અને એ ઊણપ દૂર કરવાના સાચા ઉપાયો વિશેની ઉત્કટના પાગ તેટલી જ હોવી જોઈએ. ધર્મ
