________________
હિંદુ ધર્મ આપણે માટે શું કર્યું છે?
હિંદુ ધર્મ જડ બનવાની ચોખ્ખી ના કહ છે. જ્ઞાન અનંત છે, સત્યની મર્યાદા કોઈએ શોધી નથી. આત્માની શક્તિની નવી શોધો થયા જ કરે છે ન થયા કરશે. અનુભવના પાઠો શીખતા આપણે અનેક પરિવર્તન કર્યું જઈશું. રસત્ય તો એક જ છે. પણ તેને સર્વીશ કોણ જોઈ શક્યું છે? વદ સત્ય છે. વેદ અનાદિ છે. પણ તેને સર્વીશ કોણ જાણ્યા છે? જ વદન નામે આજે આળખાય છે તે તો વદના કરોડમાં ભાગ પણ નથી. જે આપણી પાસે છે તેના અર્થ સંપૂર્ણતાયે કોણ જાણ ?
આટલી બધી જંજાળ હોવાથી આપણને અપિએ એક મોટી વાત શીખવી : “યથા પિંડે તથા બ્રહ્માંડે. બ્રહ્માંડનું પૃથકકરણ અશક્ય છે. પોતાનું પૃથકકરણ શકય છે તેથી પોતે પોતાને ઓળખ્યા એટલે જગતને ઓળખ્યું. પણ પોતાને આંધળખવામાંય પ્રયત્નની આવશ્યકતા છે. પ્રયત્ન પણ નિર્મળ જાઈએ. નિર્મળ હૃદય વિના નિર્મળ પ્રયત્ન અસંભવિત છે. હૃદયની નિર્મળતા યમનિયમાદિના પાલન વિના સંભવતી નથી. ઈશ્વરપ્રસાદ વિના યમાદિનું પાલન કઠિન છે. શ્રદ્ધા અને ભકિત વિના ઈશ્વરપ્રસાદ ન જ મળી તેથી રામનામનો મહિમા તુલસીદાસે ગાયો, તથી ભાગવતાકાર દ્વાદશમંત્ર શીખવ્યો. જેને એ જપ હૃદયથી જપતાં આવડે તે રાનાતની હિંદુ છે. બાકી બધું તો અખાની ભાષામાં “અંધારો કૂવો' છે.
નવMવન, ૭- ૨-૧૯૨૬, પા. ૧૮૦
૫. હિંદુ ધર્મ આપણે માટે શું કર્યું છે? (‘બ્રાહ્મણ અને બ્રાહ્મણતર પ્રશ્નોતરીમાંથી – મ. કે.)
સ. અમે જોઈએ છીએ કે આપને હિંદુ ધર્મ પર ભારે શ્રદ્ધા છે. હિંદુ ધર્મ આપણે માટે શું કર્યું છે, હિંદુ ધર્મનું આપણા પર શું ઋણ છે તે રામજાવશો? એણે આપણને બેહૂદા વહેમો અને રૂઢિઓનો વારસો નથી આવ્યો?
