________________
૭૪. પરમ નિર્ણાયક
( નાંધ'માંથી)
સંસ્કૃત કાવ્યો અને શાસ્ત્રના નામે જે કંઈ સંસ્કૃત ભાષામાં લખાયું તેનાથી અંધશ્રદ્ધાથી વળગી રહેવાના જવાબમાં શ્રીયુત્ એસ. ડી. નાડકણ નીચેના બ્લોકો મને મોકલે છે. આ લોકો તકન જ છેવટના નિર્ણાયક તરીકે ગણતા અધિકૃત ગ્રંથોમાંથી લેવામાં આવ્યા છે :
अपि पौरुषमादेयं शास्त्रं चेयुनिरोधकम् । अन्यत्त्वार्षमपि त्याज्यं भाव्यं न्याय्यहकसे विनाम । युक्तियुक्तमुपादेयं वचनं बालकादपि ।
अन्यतृणमिव त्याज्यमप्युक्तं पद्मजन्मना । શાસ, ભલે મનુષ્યરચિત હોય, પણ તે જો બુદ્ધિગમ્ય હોય, તો તેનો સ્વીકાર કરવો અને તે ગમે તેટલું પ્રેરિત' ગણાતું હોય પણ તેની વિરુદ્ધ જતું હોય, તો તેનો અસ્વીકાર કરવો. આપણે આપણામાં રહેલી
ન્યાયવૃત્તિથી જ દોરાવું જોઈએ. કોઈ પણ કથન બાળકના મુખેથી ઉચ્ચારાયેલું હોય તો પણ જો બુદ્ધિની કસોટીએ યોગ્ય લાગે, તો તને
સ્વીકારવું જોઈએ, પરંતુ તે બ્રહ્મવાક્ય ગણાતું હોય છતાં તેની વિરુદ્ધનું હોય તો તેનો તૃણવત્ ગણીને અનાદર કરવો જોઈએ.
–યોગવાસિષ્ઠમાંથી (વાવ પ્રમ) समयश्चापि साधूनां प्रमाणं वेदवद भवेत । ‘‘સાધુ પુરુષોએ સ્વીકારેલી માન્યતાને વેદ પ્રમાણ જેટલી જ પ્રમાણભૂત લેખવી જોઈએ.'
– માધવપૃતિમાંથી (બીજું નામ) માધવા આવ્યા આ શ્લોકો બતાવે છે કે શાસ્ત્રોએ બુદ્ધિનો કદી અનાદર કરલો નથી પરંતુ તેને ટેકો આપ્યો છે અને તેથી જ કહવાતાં શાસ્ત્રવચનો' દ્વારા અન્યાય કે અસત્યને કદાપિ ટેકો ન આપી શકાય.
રૂન્ડિયા, ૮-૩-૧૯૨૮, પા. ૭પ
૧૪
