________________
૬૮. ઈશ્વરના અસ્તિત્વને માનવું એ શું ખોટી માન્યતા છે?
(ફ્રન્ટીઅર નોંધ-૩'માંથી –પ્યારેલાલ)
ઇરલામિયા કૉલેજના એક અધ્યાપક એમને પોતાને ન ૨ જમાનાના ઘણા લોકોને મૂંઝવે છે તે – ઈશ્વર વિશેની આસ્તિકતાના – પ્રશ્ન લઈને ગાંધીજી પાસે આવ્યા હતા. એમણે ગાંધીજીને પૂછયું, ‘‘આપને ઈશ્વરના અસ્તિત્વ વિશે આસ્થા છે, એને માટે આધાર શો છે? આપનો અનુભવ શો છે?''
ગાંધીજી કહે: “આને વિશે દલીલ કદી ન થઈ શકે. તમે એ વાત દલીલથી બીજા આગળ સિદ્ધ કરી બતાવવાનું કહે તો હું હારી જાઉં, પણ હું તમને એટલું કહી શકું છું કે તમે ને હું આ ઓરડામાં બેઠા છીએ એ વાતની મને જેટલી ખાતરી છે એના કરતાં વધારે ખાતરી ઈશ્વરના અસ્તિત્વ વિશે છે. વળી હું તમને મારી એ સાક્ષી પણ આપી શકું છું કે હું કદાચ હવા ને પાણી વિના જીવી શકું પણ ઈશ્વર વિના ન જીવી શકું. તમે મારી આંખો ભલે ફોડી નાખો, પણ એથી હું મરી નહીં જાઉં. તમે મારું નાક કાપી નાખો, પણ એથી હું મરી નહીં જાઉં. પણ તમે મારી ઈશ્વર વિશેની આસ્થા ઉડાવી દો, તો મારા બાર વાગી જવાના. તમે આને વહેમ કડવો હોય તો ભલે કહ્યું, પણ હું કબૂલ કરું છું કે એ વહેમ સેવવો મને ગમે છે, જેમ હું નાનો હતો ત્યારે કંઈક કર આવી પડે ત્યારે હું રામનામ લેતો. મારી એક ઘરડી દાઈએ મને એ શીખવેલું.''
‘‘પણ એ વહેમ આપને માટે જરૂરનો હતો એમ આપને લાગે છે?'' ‘‘હા, મને ટકાવી રાખવાને જરૂરનો હતો.'
ફિનનયંધુ, ૧૫-૫-૧૯૩૮, પા. ૭૭
૧ ૨૨
