________________
૧૧૮
હિંદુ ધર્મનું હાઈ ! સહેલો છે, પણ હું એમ માનતો નથી. હું એમ પણ નથી માનતો કે દુનિયામાં સારા લોકો કરતાં પાપી લોકો વધારે છે. જો એમ હોય તો ઈશ્વર અહિંસા અને પ્રેમમય છે તેવો ન રહેતાં પાપમૂર્તિ બની જાય.'
અહિંસાની આપ શી વ્યાખ્યા કરો છો ?' 'જગતમાં કોઈ પણ જીવન મન વચન કર્મથી હાનિ ન કરવી એનું નામ અહિંસા.'
આ જવાબમાંથી અહિંસાની જે લાંબી ચર્ચા ચાલી તેમાં હું ઊતરતાં નથી. અહિંસાના પ્રશ્નની ચર્ચા નિનવંધુ અને નવMીવનમાં અનેક વાર થઈ ચૂકેલી છે.
નિનવંધુ, ૮-૯-૧૯૩૫, પા. ૨૦૫
૬૫. પાપની નિંદા (સરકારની બગદાઈ કરનાર અસહકારીઓ વિરુદ્ધ એક પત્રકારે ફરિયાદ કરી તેના જવાબમાં ગાંધીજીએ ‘બગદાઈ શું છે' નામનો લેખ લખ્યો હતો. નીચેના ઉતારા તેમાંથી લીધા છે.)
જેઓ પોતાને અસહકારી કહેવડાવે છે તેઓ જેટલે અંશે ગાળો બોલવામાં રોકાય છે તેટલે દરજજે તેઓ અલબત્ત હિંસા કરે છે અને પોતાના અહિંસાવ્રતનો ભંગ કરે છે. પણ ગાળ એટલે શું એ પણ જરા તપાસી જોવું ઘટે છે. કોશમાં ગાળનો અર્થ અપશબ્દ, ગેરશુકન એવો આવે છે. અપશબ્દ એટલે ખોટો શબ્દ, શબ્દનો અવળો અગર ખોટો ઉપયોગ. એટલે કે જો ચોરને હું ચોર કહું અગર તો લફંગાને લફંગો કહું તો હું એને અપશબ્દ કે ગાળ બોલું છું એમ ન જ કહેવાય. કોઢિયાને કોઈ કોઢિયા કહે તેમાં તે પોતાનું અપમાન નથી સમજતો. એટલું જ કે માણસ જે વિશે પણ વાપરે તે તેણે ઈરાદાપૂર્વક વાપરેલું હોવું જોઈએ અને તે સાબિત કરી આપવાની તેની તૈયારી હોવી જોઈએ. આ દષ્ટિએ જતાં દરેક દાખલામાં અને દરેક પ્રસંગે વપરાયેલાં વિશેષણોને વખોડી કાઢવા હું અસમર્થ છું. વળી એવાં નિંદાજનક વિશેષણો એ હમેશાં
