________________
હિંદુ ધર્મનું હાર્દ
નથી. આવાઓને હું શી રીતે સમજાવું કે તમારું પહેલું પગથિયું ચિત્તશુદ્ધિ છે ! જો આપણને જે વિદ્યા મળે છે તેથી ઈશ્વરથી વિમુખ થઈએ તો એ વિદ્યા આપણું શું ભલું કરવાની હતી, જગતનું શું ભલું કરવાની હતી ?
નવવા . ૭-૮-૧૯૨૭, પા. ૩૮૯
(ગાંધીજીએ રંગૂનમાં વિદ્યાર્થીઓને રબોધેલા મૂળ ‘વિદ્યાર્થીઓને 'માંથી)
તેનો ઉતારો –
હિંદભરના વિદ્યાર્થીઓ સાથેના પત્રવ્યવહાર પરથી હું જાણું છું કે ગાડાંભર પુસ્તકોમાંથી મેળવેલી માહિતી ભરેલા મગજવાળા એ લોકો કેવા ભંગાર બની જાય છે. કેટલાકનું ચસકી ગયું છે, કેટલાક ગાંડા બન્યા છે, કેટલાક નિરુપાય દૂષિતતાભર્યું જીવન ગુજારી રહ્યા છે. જ્યારે એ લોકો કહે છે ‘‘અમે ગમે એટલો પ્રયત્ન કરીએ તો પણ અમે એવા ને એવા જ રહીએ છીએ, કારણ કે અમે દૈત્યનો સામનો કરી શકતા નથી.'' ત્યારે મને એમની દયા આવે છે. દુઃખપૂર્ણ વાણીમાં એ પૂછે છે ''કહી, એ દૈત્યને કેવી રીતે કાઢવો? અપવિત્રતાએ અમને જકડી લીધા છે. તેમાંથી કેવી રીતે છુટાય ? જ્યારે હું એમને કહ્યું કે રામનામ જપા, ઈશ્વરને પાયે પડો અને એનું શરણું શોધો ત્યારે એ આવીને મને કહે છે ‘‘અમને ખબર નથી ઈશ્વર કયાં છે પ્રાર્થના કરવી, એટલે શું કરવું એની અમને ખબર નથી.'' આ અવદશાએ એ પહોંચ્યા છે. એટલે ચેતતા રહેવાનું, અને જે કાંઈ સાહિત્ય હાથમાં આવે તે બધું જ નહીં વાંચવા; હું વિદ્યાર્થીઓને કહી રહ્યો છું. પવિત્ર કાર્યમાં હાર કબૂલ કરશો નહીં. અત્યારે જ તમે નિશ્ચય કરી લો કે તમે પવિત્ર બનશો જ, અને ઈશ્વરનો સહારો મળશે જ. પણ ઈશ્વર, અભિમાનીની અને એની સાથે સાટું કરનારની પ્રાર્થનાનો જવાબ દેતો નથી. તમે ‘‘ગજેન્દ્રમોક્ષ''ની કથા સાંભળી છે? અહીં હાજર રહેલા બર્મી વિધાર્થીઓ
