________________
૯૦
હિંદુ ધર્મનું હાઈ કહેવાય. દષ્ટિની મર્યાદામાં રહી કરોડો લોકો સંકડો જોજનના અંતર પરથી તેને જુએ, પણ વરસોની પ્રવાસની મથામણ પછીયે બહુ થોડા તેની ટોચે પહોંચી તેનો સાક્ષાત્કાર કરે. આવી સાદી વાતનો ખુલાસો રિનમાં કરવાનો હોય નહીં. છતાં તમારો કાગળ અને મારો જવાબ હું પ્રગટ કરવાને રવાના કરું છું કેમ કે તમે ઉતારેલાં બે વિધાનોમાં વિસંગતતા છે એવું માનનારા ને ખુલાસો શોધનારા તમારા જેવા બીજા હશે જ ને?''
રિઝનવંધુ, ૨૩-૧૧-૧૯૪૭, પા. ૩૭૬
(‘ગાંધીજીના ભાષણમાંથી)
પ્રાર્થના શરૂ થઈ તે પહેલાં કોઈકે ગાંધીજી પર એક ચિઠ્ઠી મોકલી આપી. તેમાં લેખકે પૂછ્યું કે તેમણે હાજરાહજૂર ઈશ્વરનાં દર્શન કર્યા છે ખરાં? પ્રાર્થના પછી એનો જવાબ આપતાં ગાંધીજીએ જણાવ્યું કે મને ઈશ્વરનાં હાજરાહજૂર દર્શન થયાં નથી. મને ઈશ્વરનાં એવાં દર્શન થયાં હોય તો તમારી આગળ બોલવાની મને કશી જરૂર ન રહે. મારા વિચારો જ એટલા પ્રબળ બન્યા હોય કે વાણી અને કાર્ય મારે માટે બિનજરૂરી બની જાય. પરંતુ ઈશ્વરની હરતી વિશે મને એટલી શ્રદ્ધા છે ખરી. દુનિયાભરમાં કરોડો લોકો મારા જેવી શ્રદ્ધા રાખે છે. વિદ્વાનમાં વિદ્વાન માણસ પણ નિરક્ષર કરોડોની શ્રદ્ધા ડગાવી ન શકે. પ્રાર્થના વખતે ગવાયેલા ભજનમાં ઈશ્વરને હાજરાહજૂર જવાનો માર્ગ વર્ણવવામાં આવ્યો છે. કવિએ એવી ઈચ્છા રાખનારને ક્રોધ તથા વાસનાઓનો ત્યાગ કરવા અને એ પરમ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવા તે ચાહતો હોય તો સ્તુતિ - નિંદા પ્રત્યે ઉદાસીન રહેવા જણાવ્યું છે.
નિપુ, ૩-૮-૧૯૪૭, પા. ૨૩૫
