________________
ઈશ્વરનું પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ ક્યાં છે?
ભૌતિકશાસ્ત્રની સમગ્ર શોધખોળો બધી મળીનેય ન આવી શકે. ઈશ્વરના અસ્તિત્વમાં ન માનવા ઇચ્છનારાઓ શરીરથી અલગ બીજી એકે વસ્તુમાં નથી માનતા માનવતાની પ્રગતિ માટે આવી જાતની માન્યતાને તેઓ બિનજરૂરી માને છે. એવા માણસો માટે, આત્મા કે ઈશ્વરના અસ્તિત્વનું ભારેમાં ભારે વજનદાર પ્રમાણ પણ કાંઈ કામનું નથી. જે કાન જ બૂરીન બેસે તેને તમે સુંદરતમ સંગીત સંભળાવી ન શકો, તેની કદર કરાવવાની તો પછી કયાંય રહી. તેવી જ રીતે, જેમને ઈશ્વરની પ્રતીતિની પડી નથી એમને તમે જીવનવ્યાપી ઈશ્વરની પ્રતીતિ ન પાડી શકો.
સદ્ભાગ્યની વાત છે કે, જનતાના મોટા ભાગને જીવન્યાપી ઈશ્વરમાં જીવંત શ્રદ્ધા હોય છે જ. તેઓ એની ચર્ચા નથી કરી શકતા, નથી કરવાના. એમને માટે તો તે છે તે છે જ.' જગતનાં બધાં શાસ્ત્રો શું ડોસીની વહેમી વાતો છે? ઋપિ, પેગંબરોની સાખ શું ફેંકી દેવાની છે? ચૈતન્ય, રામકૃષ્ણ પરમહંસ, તુકારામ, જ્ઞાનદેવ, રામદાસ, નાનક, કબીર, તુલસીદાસની સાખની કાંઈ કિંમત નથી શું? અને રામમોહન રાય, દેવેન્દ્રનાથ ટાગોર, વિવેકાનંદનું શું? આ બધા અર્વાચીન માણસો છે ને વિદ્યમાન ભારેમાં ભારે ભણેલાઓની બરોબરી કરે એવા. જેમની સાખ નિર્વિવાદ ગણાય એવા વિધમાન સાક્ષીઓને તો હું છોડી દઉં છું. ઈશ્વરમાં રહેલી આ શ્રદ્ધાનું ચણતર બુદ્ધિથી પર એવી શ્રદ્ધાશક્તિ પર કરવાનું છે. જેને સાક્ષાત્કાર કહેવાય છે. એના મૂળમાં પણ, ખરેખર તો, શ્રદ્ધાનો અંશ રહે છે. તે વગર એની સત્યતા પુરવાર ન થઈ શકે. વરસ્તુતઃ પણ એમ જ હોવું જોઈએ. પોતાના સ્વત્વની મર્યાદાઓને કોણ ઓળંગી જઈ શકે? હું એમ માનનારો છું કે, સંપૂર્ણ સાક્ષાત્કાર આ શરીરમાં રહીને અશક્ય છે. અને એની જરૂર પણ નથી. માણસથી પહોંચી શકાય એવી સર્વોચ્ચ આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ મેળવવા માટે જીવંત અચળ શ્રદ્ધા એ જ એક જરૂરની છે. ઈશ્વર આપણા આ ભૌતિક ખોળિયાની બહાર નથી. એટલે, કદાચ કાંઈકેય એની બાહ્ય સાબિતી હોય તોપણ તે બહુ કામની નથી. ઇંદ્રિયો દ્વારા એને અનુભવવામાં તો આપણે હંમેશ હારવાના જ, કેમ કે એ ઇંદ્રિયાતિત છે. ઇંદ્રિયજીવનથી પર થઈને જ આપણે એને સ્પર્શી શકીએ. આપણી અંદર સતત દિવ્ય સંગીત ચાલી રહ્યું છે; પરંતુ, કોલાહલ કરતી ઇન્દ્રિયો એ સૂક્ષ્મ સંગીતને ઢાંકી દે