________________
૧૦. સર્વજ્ઞત્વશકિત :- કેવળજ્ઞાનરૂપ
સમસ્ત વિશ્વના વિશેષભાવોને જાણવારૂપે પરિણમતી એવી આત્મજ્ઞાનમયી સર્વજ્ઞત્વ શકિત-કેવળજ્ઞાનરૂપે પ્રગટે છે. એક સમયમાં સર્વને ભેદ પડ્યા વિના અસ્તિત્વરૂપે દેખવું તે સર્વદર્શિત્વશકિત છે અને તે જ સમયમાં સર્વ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયને ભિન્ન ભિન્ન ભેદ પાડીને જાણવું તે સર્વજ્ઞત્વ શકિતનું (કેવળજ્ઞાનનું) કાર્ય છે એટલે કે બન્ને પર્યાય એક સમયમાં એક સાથે છે. દેવચંદ્રજી એક સ્તવનમાં કહે છે કે :
પ્રભુ તુમ જણંગ રીતિ, સરવ જગ દેખતા હો લાલ; નિજ સત્તાએ શુધ્ધ, સહુને લેખતા હો લાલ. પરમપદની પ્રાપ્તિની ભાવના કરતાં શ્રીમજી કહે છે કે :સાદિ અનંત અનંત સમાધિ સુખમાં અનંત દર્શન, જ્ઞાન, અનંત સહિત જો - અપૂર્વ અવસર
આત્મજ્ઞાનમયી સર્વજ્ઞત્વશકિત તે નિશ્ચયથી છે અને લોકાલોકને જાણે એમ વિવક્ષાભેદ કરવો તે વ્યવહાર છે.
વસ્તુ વિચારત ધ્યાવતે, મન પાવે વિશ્રામ " રસ સ્વાદત સુખ ઉપજૈ, અનુભવ તાકો નામ.
આ અનુભવ સંપૂર્ણ થાય ત્યારે સર્વદર્શિત્વ અને સર્વજ્ઞત્વ શકિત એક સાથે જ પરિણમી જાય છે. આ સર્વજ્ઞત્વ શકિત આપણા આત્મામાં પડી છે તેને આવરણ રહિત કરવાની છે. એ જ પુરૂષાર્થ જ્ઞાનીના આશ્રય કરવાનો છે. જેથી કેવળજ્ઞાન-કેવળદર્શનરૂપ સ્થિતિ પ્રગટે છે.
૧૧. સ્વચ્છત્વ શકિત જેમ દર્પણ સ્વચ્છ હોય તો તેમાં ઘટપટાદિ યથાવત્ પ્રકાશે છે, તેમ આત્માની સ્વચ્છશકિત (ઘાતી કર્મો અને અઘાતી કર્મોથી રહિત) થી તેના ઉપયોગમાં (જ્ઞાન અને દર્શનમાં) લોકાલોકના આકારો પ્રકાશે છે અને
ઓળખાય છે. એટલે કે આત્મા સર્વ પદાર્થોને કોઈ પરની અપેક્ષા વિના જ પોતાના ઉપયોગમાં (કેવળજ્ઞાન-દર્શનમાં) જણી લે એવો જ તેની સ્વચ્છત્વશકિતનો સ્વભાવ છે.
જ્ઞાનમાત્ર વસ્તુ આત્મા છે, તેની સન્મુખ થઈ પરિણમતાં
૮૬
