________________
ષટકારકરૂપ- છ શકિતઓ છે. ભગવાન અરિહંતના જેવો જ પોતાનો દ્રવ્ય સ્વભાવ છે એમ જાણી જે નિજ દ્રવ્ય સ્વભાવની દૃષ્ટિ કરે છે તેને શુધ્ધ જીવત્વ સહિત અતીન્દ્રિય આનંદનો અનુભવ થાય છે. તે અતીન્દ્રિય આનંદની એક સમયની પર્યાયમાં ષટકારકરૂપ પરિણમન છે. આનંદ પર્યાય તે કર્તા, આનંદની પર્યાય તે ક્રિયા (કર્મ) આનંદની પર્યાય તા કરણ-સાધન, આનંદની પર્યાય તે સંપ્રદાન, તે જ અપાદાન અને તે જ અધિકરણ (આધાર) એમ આનંદની પર્યાય પોતે ષટ્કારકરૂપ પરિણમી જાય છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી પણ કહે છે કે :
નય નિશ્ચય એકાંતથી આમાં નથી કહેલ.
એકાંતે વ્યવહાર નહિ બન્ને સાથ રહેલ.
નિશ્ચય અને વ્યવહાર બન્ને સાથે જ હોય છે, છતાં નિશ્ચય તે વ્યવહાર નથી અને વ્યવહાર તે નિશ્ચય નથી. તેથી રાગ કર્તાને નિર્મળ પર્યાય તેનું કાર્ય એમ કદી હોઈ શકે નહિ.
આ જીવત્વ શકિત જેને સમજાઈ અને પ્રગટાવી તેને માટે એ જડીબુટ્ટીનું કાર્ય કરે છે. જે તેને હસ્તગત કરે છે તે માનો અમર બની જાય છે. શ્રીમદ્ આનંદધનજી એક પદમાં પણ કહે છે કે ઃ
અબ હમ અમર ભયે ન મરેંગે,
યા કારણ મિથ્યાત્વ દિયો તજ,
ક્યોં કર દેહ ધરેંગે ?
અબ હમ અમર ભયે ન મરેંગે.
માટે હે જીવ ! તું રાગને પુણ્યને ભલાં માનીને કેમ સૂઈ રહ્યો છે ? દેહાદિથી તું જીવન માને ને પુણ્યને ભલુ જાણે એ તો મહાવિપરીતતા છે, મિથ્યાભાવ છે. માથે કરજ છે. તું તો આમ કેમ વર્તી રહ્યો છે :સહજાનંદી રે આત્મા સૂતો કંઈ નિચિંત રે;
મોહતણા રણિયા ભમે, જાગ જાગ રે મતિવંત રે.
સમુદ્રમાં જેમ ભરતી આવે છે તેમ ભગવાન આત્મામાં અંતર્દષ્ટિ થતાં જ વર્તમાન પર્યાયમાં અતીન્દ્રિય આનંદની ભરતી આવે છે. માટે તું ત્રિકાળી ધ્રુવ દ્રવ્યમાં અંતર્દષ્ટિને અંતર-રમણતા કરે બસ એ એક જ મોક્ષનો
૭૩
