________________
જીવન પ્રાપ્ત થશે. એક જ્ઞાનમાત્ર ભાવનું લક્ષ અંતરમાં થતાં જ તારી જીવનશકિત પ્રગટ થાય છે. આમ થતાં દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયમાં જીવત્વશકિત પ્રગટ થાય છે અર્થાત જીવનશકિત ક્રમે ક્રમે નિર્મળ પરિણમે છે. તું જો :
આ શરીરાદિ આત્મા દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય એકેયમાં વ્યાપતા નથી. પુણ્યપાપ આદિ વિકાર આત્માના દ્રવ્ય-ગુણમાં વ્યાપતા નથી. બાહ્ય પર્યાયમાં વ્યાપે છે. તથાપિ સર્વ પર્યાયમાં વ્યાપતા નથી. જયારે દષ્ટિવંતને આ જીવત્વ શકિત દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાય ત્રણેમાં વ્યાપે છે.
તેથી પોતાના દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાચ ત્રણેયમાં વ્યાપક એવી જીવત્વશકિતથી તું જીવે તે યથાર્થ જીવન છે, ઉજ્જવળ અને સુખમય જીવન છે.
હું જ્ઞાનમાત્ર આત્મા છું એવો જયાં અંતર્લક્ષ અનુભવ થયો કે સમ્યગદર્શન-જ્ઞાન પ્રગટ થઈ જાય છે. અને અનંત ગુણની ક્રમવર્તી નિર્મળ પર્યાય અંતરમાં પ્રગટ થાય છે. જ્ઞાનનો સ્વભાવ તો સ્વ-પર પ્રકાશક છે તેનું જ્ઞાન સ્વને જાણે છે, જે શુધ્ધતા થઈ તેને જાણે છે, ને બાકી અશુધ્ધતારાગનું પરિણમન છે તેને પણ આ મારો અપરાધ છે એમ જાણે છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ કહ્યું છે કે :
જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના, પામ્યો દુઃખ અનંત, સમજાવ્યું તે પદ નમું, શ્રી સદ્ગુરુ ભગવંત.
અરે ભાઈ ! તારું સ્વસ્વરૂપ સમજ્યા વિના તારો અનંતકાળ અનંત દુ:ખમાં જ વ્યતીત થયો છે. રાગથી ભિન્ન પડી સ્વસ્વરૂપમાં દષ્ટિ અને અનુભવ કરતાં સુખ પ્રગટે છે એમ શ્રી સદ્ગુરુ ભગવંતે સ્વરૂપ બતાવ્યું છે.
દ્રવ્ય સંગ્રહની ૪૭મી ગાથામાં શ્રી નેમિચંદ્ર સિધ્ધાંત ચક્વર્તી દેવે કહ્યું છે કે :- પૂર્ણાનંદનો નાથ એક જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રભુનું ધ્યાન કરતાં અંદર નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ પ્રગટે છે, ને સાથે વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ પણ પ્રગટે છે.
ધ્યાનદશામાં ધ્યાનકાળે જેટલી નિર્મળતા પ્રગટ થઈ એટલો તો નિર્મળ રત્નત્રરૂપ નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ છે. અને જે અલ્પ રાગાંશ બાકી છે તેને ત્યાં આરોપ આપીને વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે. તે નિશ્ચય અને વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ ધ્યાનમાં એક સાથે પ્રગટ થાય છે.
ભગવાન ચૈતન્યમૂર્તિ આત્મામાં જેમ જીવત નામની શકિત છે તેમ
૭ર