________________
[૧]
માનવીની પેઠે ભૂમિને – નગરોને પણ ભાગ્ય હોય છે. મનુષ્યની પેઠે એને પણ જીવનમાં ધન્ય ક્ષણો આવે છે. નગર અમદાવાદ વિશે આ કથન સત્ય છે.
અમદાવાદ જે ભૂમિ ઉપર વસ્યું છે તેનું પ્રાચીન નામ શ્વભ્રદેશ છે. એને અડીને વહેતી સાબરમતી નદીનું ખરું નામ શ્વભ્રવતી છે. એ મૂળ નામ ભુલાઈ ગયું અને તેને સૌ સાભ્રમતી તરીકે ઓળખવા માંડ્યાં. શ્વભ્ર એટલે કોતર-વાંઘાં; સાબરમતીનું પ્રાચીન નામ કદાચ તેને કાંઠે આવેલાં કોતરોને કારણે હશે. પુરાણોમાં સાબરમતી નદીનું માહાલ્ય ઘણું વર્ણવ્યું છે. એને પુરાણોમાં “કાશ્યપી ગંગા” કહી છે.
આ ભૂમિ ઉપર પ્રસિદ્ધ દધીચિ ઋષિનો આશ્રમ હતો. એમણે દેવો અને દાનવો વચ્ચે થતા સંગ્રામમાં દેવોને જય અપાવવા માટે પોતાનું શરીર ત્યજીને અસ્થિ આપ્યાં. આ અસ્થિમાંથી શસ્ત્રો બનાવીને દેવોએ દાનવો સામે તેમનો ઉપયોગ કર્યો. આવું છે ભવ્ય ઋષિ દધીચિનું બલિદાન.
અમદાવાદ કંઈ વેરાન ભૂમિ પર વસ્યું નથી. અહીં આશાવલ્લી-આશાવલ નામનું એક નગર તો હતું જ. આ નગર ક્યારે વસ્યું તે જાણવા મળતું નથી. પરંતુ